Jak uniknąć problemów z przedrostkami

Jak uniknąć problemów z przedrostkami? Polacy robią nagminne błędy w pisowni przedrostków z różnymi częściami mowy. Bardzo często także i media kreują niepoprawne zasady – mamy problemy między innymi z przedrostkami: „mini”, „ekstra”, „maksi”, „super”. Pomysłowość i fantazja, z jaką są one stosowane, nie znają granic; można spotkać się zarówno z zapisem „ekstracena”, jak i „ekstra cena” czy nawet „ekstra-cena”. Tutaj na pewno warto jest sobie przypomnieć, jak powinna wyglądać poprawna forma.

Co to jest przedrostek?

Zacznijmy od kwestii podstawowej – co to jest przedrostek? Definicja – przedrostek inaczej nazywamy jest prefiksem, a to stąd, że łacińskie słowo praefixus oznacza „przymocowany na przedzie”.

Językoznawcy na pytanie o to, „co to przedrostek” na pewno powiedzą, że to wyraz dodawany do początku rdzenia słowa lub słowa podstawowego, który służy do tworzenia wyrazów pochodnych.

Przedrostki – przykłady:

• nie-do-świad-czo-ny,
• od-jazd.

Można je także znaleźć w nazwiskach czy przydomkach. Przedrostki – przykłady tego typu to np.:

• Fitzpatrick (staronormandzkie fitz oznacza syn, w tym kontekście Fitzpatrick to syn Patryka),
• Fitzgerald (logicznie, syn Geralda).

Przedrostki zaznaczyliśmy pogrubieniem, abyście mogli wyraźnie zobaczyć, co to jest przedrostek.

Przedrostki w gramatyce wchodzą w skład tzw. morfemów słowotwórczych, które odpowiadają za tworzenie tzw. słów pochodnych. Każdy student polonistyki ma zajęcia, których tematem są właśnie one – przedrostki w gramatyce.

Skoro wiemy już, co to przedrostek i mieliśmy okazję zobaczyć kilka przykładów, przejdźmy dalej!

Czytaj również:

• Co to jest partykuła?
• Kolokacje językowe
• Jak doskonalić swoje umiejętności językowe

Przedrostki w języku polskim: Ogólne zasady pisowni z przedrostkami

Przedrostki w języku polskim – zarówno rodzime, jak i obce – z wyrazami pospolitymi piszemy łącznie.

Przedrostki i ich najczęściej używane połączenia z wyrazami pospolitymi to np.:

• antynikotynowy,
• hiperpoprawność,
• eksmąż (uwaga! – łączna pisownia z przedrostkiem „eks” została niedawno wprowadzona przez Komisję Kultury Języka),
• maksisukienka,
• ekstracena,
• superczujny,
• okołosłoneczny,
• pseudopolityczny,
• postkomunistyczny,
• miniporadnik,
• midispódnica.

Trzeba przy tym jednak pamiętać, że jeżeli do przedrostek chcemy połączyć z nazwę własną, narodowością czy państwem, używamy łącznika. Przedrostki w języku polskim poprawnie zapisuje się tu w taki sposób:

• anty-Mickiewicz,
• eks-Polak,
• post-Niemcy,
• pseudo-Murzyn.

Mając już wiedzę na temat, co to są przedrostki nie powinno nikogo już dziwić, że zapewne różnica między łączną pisownią przedrostków z wyrazami pospolitymi, a używaniem łącznika w połączeniach przedstawionych powyżej jest źródłem tak dziwacznych konstrukcji jak „ekstra-cena” (która, oczywiście, nie jest poprawna).

Przedrostki: Problematyczny przedrostek „około”

W przypadku pisowni słowa „około”, bardzo ważne jest odróżnienie jego dwóch znaczeń:

• przedrostek „około” w znaczeniu „w pobliżu czegoś”, na przykład „okołoziemski” – pisownia łączna;
• partykuła „około”, oznaczająca „w przybliżeniu”, „mniej więcej”, na przykład „około godziny czwartej” – pisownia rozdzielna.

Przedrostki: Uwaga! Nie ufaj edytorowi tekstu!

Większość edytorów tekstu wyrazy napisane jak powyżej podkreśla na czerwono, sugerując tym samym błąd ortograficzny. Czasami jednak „niezawodny” zwykle komputer także się myli. Ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z tego, co to są przedrostki, znać ich przykłady, wówczas rzekoma „pomoc” od komputera błyskawicznie może być przez nas oceniona i odrzucona jako „fałszywe wsparcie”.

Przedrostki a wyrażenia zaimkowe

Zaimek i występująca po nim cześć mowy to wyrażenie zaimkowe. Wydawać się może, że z tak prostą konstrukcją nie mamy problemów, ale niestety tak nie jest. Z jednej strony, mylące może być błędne używanie pisowni wyrażeń zaimkowych w gazetach czy w Internecie. Z drugiej natomiast, często używany przez nas edytor tekstu sugeruje nam błędne rozwiązania.

Co do zasady, połączenie zaimka i następującej po nim części mowy piszemy rozdzielnie: co tydzień, co wieczór, co chwila, co najmniej, czym prędzej, co za charakter, tym gorzej.

Odstępstwem od powyższej reguły jest łączna pisownia wyrażeń zaimkowych, które są zrostami i złożeniami: coroczny, codzienny, coraz, tymczasem.

Przedrostki w języku polskim: ważne!

W przypadku wyrazów, nad których łączną lub rozdzielną pisownią musimy się zastanowić, lepiej jest zaufać słownikowi, a nie automatycznej korekcie pisowni w edytorach tekstu. Te ostatnie są nadal dalekie od doskonałości.