Jiří Levý oraz jego teoria przekładu i samodzielne decyzje tłumacza

Jiří Levý, był czeskim teoretykiem przekładu. Z wykształcenia bohemista i anglista, w  1949 roku został doktorem w wyniku rozprawy przeprowadzonej na temat rozwoju czeskich teorii i metod tłumaczenia. To, co w jego tezach powinno zainteresować tłumacza, to akcentowana przez niego teza, iż praca translacyjna to szereg bardzo ważnych wyborów dokonywanych w procesie przekładu. Chciałbyś dowiedzieć się więcej na temat jego teorii? Zapraszamy do lektury!

Jiří Levý tłumacz

Jiri Levy (Jiří Levý) był czeskim historykiem, teoretykiem literatury i przekładu. Jego prace i teoria przekładu literackiego miały ogromny wpływ nie tylko na rozwój przekładoznawstwa w Czechosławacji, ale także i poza granicami tego państwa.

Teoria, którą przedstawił Jiri Levy głosi, że tłumaczenia specjalistyczne są prostsze od tych literackich. Najbardziej jednak zasłynął za sprawą teorii przekładu mówiącej o tym, że praca tłumacza to szereg ważnych i trudnych wyborów. Jeśli tłumaczenie jest dla Ciebie zbyt dużym wyzwaniem i wiąże się z koniecznością dokonania wyborów, na które nie jesteś gotowy, skorzystaj z pomocy naszych tłumaczy, którzy doskonale znają teorię Jiri Levy i potrafią ją zastosować w praktyce.

Czytaj również:

• Kategorie transformacji językowe Barchudarowa
• Praca jako tłumacz freelancer
• Tłumaczenie pisemne a ustne

Jiří Levý tłumaczenie  literackie – „wyższy poziom” niż specjalistyczne?

Jiří Levý jako historyk literatury i literaturoznawca, a także tłumacz, zawsze interesował się przede wszystkim tłumaczeniem poezji i prozy. Sugerował, że przekłady specjalistyczne są znacznie bardziej szablonowe, a co za tym idzie – łatwiejsze, niż literackie.

Czy należy się z nią zgodzić? Teoria Jiří Levý  nie wszystkich jednak przekonuje, gdyż w strefie jego zainteresowań znajdowały się takie kwestie jak:

• dzieje myśli przekładoznawczej,
• wersyfikację i teorię wiersza,
• czeską poezję ludową,
• stosowanie metod interdyscyplinarnych w humanistyce.

Teoria przekładu literackiego jako proces podejmowania decyzji

Teoria przekładu literackiego w oczach czeskiego historyka literatury i literaturoznawcy podkreśla, że:

• tłumaczenie jest jak gra, z której każdym kolejnym etapem podejmujemy szereg wyborów i decydujemy się na wykonanie ruchów, które nakierowane są na konkretny cel.
• Każdy kolejny ruch wpływa przy tym na dalsze decyzje, cały proces jest więc po prostu ich szeregiem, uporządkowanym wedle doświadczenia, wiedzy i uznania tłumacza.

Według teoretyka jednym z elementów dobrego przekładu nakierowanego na wybór jest zastosowanie odpowiedniego paradygmatu.

Paradygmat: zbiory określonych rozwiązań

Jiří Levý  uważał, że rozsądny tłumacz wybiera zawsze spośród paradygmatów odpowiadających kontekstowi wypowiedzi, tekstu, przekładu. Te właśnie decyzje dają efekt w postaci jego naturalności. To jednak nie wszystko.

Odpowiedni wybór wpływa także na interpretację tekstu, co ma bardzo duże znaczenie dla procesu zrozumienia go przez odbiorcę.

Teoria przekładu: Wybór paradygmatu zdeterminowany jest także odbiorcą tłumaczenia

Teoria przekładu a odbiorca tłumaczenia

Ponieważ osoby, do których przekład jest kierowany, reprezentują bardzo szeroki przekrój społeczny, możemy mówić o czterech stylach słownictwa:

• wulgarne,
• potoczne,
• książkowe,
• literackie.

W swoich pracach czeski badacz wielokrotnie podkreślał, że wybór odpowiedniego paradygmatu zależy nie tylko od obiektywnych uwarunkowań przekładu. Istotne są tu również elementy subiektywne – takie jak poczucie estetyki, pamięć czy zasób słownictwa tłumacza.

Jiří Levý tłumaczenie: Jakich istotnych wyborów dokonuje się w procesie tłumaczenia?

Jiří Levý – tłumacz 

Decyzje podejmowane przez tłumacza można w skrócie podzielić na:

• potrzebne – i niepotrzebne,
• umotywowane – i nieumotywowane.

Ich konstrukcje mogą więc wyglądać następująco, w zależności od tego, którą z opcji obierze:

• decyzja potrzebna i nieumotywowana – podnosi znacznie niebezpieczeństwo wykonania błędnego przekładu, dlatego warto jednak znaleźć motywację, chociażby w bardzo szerokim kontekście, np. całego utworu,
• decyzja niepotrzebna i umotywowana – decyzja dodatkowa, zależna od wyczucia tłumacza,
• decyzja potrzebna i umotywowana – najczęściej ma jedynie charakter dodatkowy,
• decyzja niepotrzebna i nieumotywowana – wynika praktycznie wyłącznie ze swobody tłumacza, którą w szerokim zakresie wykorzystuje on do jak najlepszego jego zdaniem oddania specyfiki tekstu pierwotnego.

Niezależnie jednak od tych wszystkich kategorii i podziałów, ostateczną decyzję – a właściwie cały ich łańcuch, ciągnący się od początku do końca realizacji zlecenia – determinuje głównie wyczucie samego tłumacza. Wskazuje to jasno, że nie da się wykonać naprawdę dobrego przekładu bez posiadania i umiejętnego wykorzystywania szerokiej wiedzy, nie tylko z zakresu języka obcego. Dobry przekład jest sumą czynników, które wpływają na jego poziom i jakość. Dlatego ważne jest, aby tłumaczenia powierzać doświadczonym tłumaczom, którzy potrafią w praktyce zastosować teorię Jiří Levý. Nasi tłumacze posiadają nie tylko wiedzę językową, ale także umiejętności jej wykorzystania, dzięki czemu zapewniają rzetelne, spójne i wykonane z wyczuciem tłumaczenia w ponad 50 językach. Sprawdź cennik.