Języki słowiańskie – czego jeszcze o nich nie wiemy?

Języki słowiańskie, należące do rodziny indoeuropejskiej, mają swoje korzenie w starożytnym protojęzyku języku prasłowiańskim, pochodzącym z wcześniej wykształconego języka prabałtosłowiańskiego. Są drugą najpopularniejszą grupą językową w Europie, zaraz po językach germańskich. Posługują się nimi mieszkańcy Europy Środkowej, Wschodniej, Bałkanów, a nawet niektórych części Azji. Łącznie według informacji z Ethnologue używa ich około 317 milionów ludzi. Poznaj fascynujący świat języków słowiańskich i odkryj ich tajemnice!

Słowiańskie języki: tajemnice i informacje, które co krok przeplatają się ze sobą

Grupa języków słowiańskich jest znana każdej osobie, która ma cokolwiek do czynienia z językoznawstwem, a także nam zwykłym śmiertelnikom. Oficjalnie istnieją trzy gałęzie języków słowiańskich

Języki słowiańskie można podzielić na trzy różne gałęzie:

• Pierwsza grupa języków słowiańskich to te wschodniosłowiańskie. Liczą ok. 210 mln użytkowników. Zaliczały się do nich wymarłe ruski i starobiałoruski, a także wchodzą obecnie białoruski, rosyjski, ukraiński i rusiński.
• Druga grupa języków słowiańskich to te zachodniosłowiańskie. Liczą ok. 61 mln użytkowników. W ich skład wchodzą trzy grupy: lechicka (polski i wymarły połabski), łużycka (dolnołużycki, górnołużycki, wschodniołóżycki i wymarły ponaschemu) i czesko-słowacka (czeski, słowacki i wymarły knaan).

•  Trzecia grupa języków słowiańskich jest gałęzią południowosłowiańską. Liczy ok. 35 mln użytkowników. Wyróżnia się tu grupę wschodnią (wymarły starosłowiański, dawny cerkiewnosłowiański oraz bułgarski i macedoński) i zachodnią (słoweński i serbsko-chorwacki – w standardach serbskim, chorwackim, bośniackim i czarnogórskim).

Niektórzy lingwiści uważają, że w pewnym momencie mogła istnieć gałąź północno-słowiańska, ale nie ma co do tego pewności.

Czytaj również:

• O wielojęzyczności słów kilka
• Wymierające języki
• Jak zostać tłumaczem przysięgłym

Wszystkie języki słowiańskie wywodzą się z tego samego języka

Językiem ojczystym dla wszystkich języków słowiańskich jest według językoznawców prasłowiański, który podzielił się na dialekty regionalne w drugiej połowie I tysiąclecia n.e.

Mówiono nim do V wieku n.e. w tych samych rejonach, w których do dziś używane są języki słowiańskie. Nie zachowała się niestety pisemne dowody jego istnienia.

Językoznawcy podkreślają, że przed pojawieniem się prasłowiańskiego istniała wspólnota języków bałto-słowiańskich. Za taką teorią przemawia chociażby fakt, że języki słowiańskie mają najwięcej cech wspólnych z językami bałtyckimi, w tym z: litewskim, łotewskim, a także z wymarłymi już pruskim i jadźwińskim.

Cechy języków słowiańskich

Najprościej można uznać, że języki słowiańskie stanowią grupę języków tworzącą  podrodzinę bałtosłowiańskich języków indoeuropejskich. To fascynująca grupa języków indoeuropejskich, które mają wiele wspólnych cech.

Oprócz tego, że języki słowiańskie należą do tej samej grupy językowej i mają wspólnego przodka, mają ze sobą dużo więcej wspólnego niż większość innych rodzin językowych. Wykazują na ogół więcej wzajemnej zrozumiałości i są bardziej jednorodne. Wynika to prawdopodobnie z faktu, że były one tylko dialektami Słowiańszczyzny aż do X wieku. Większość języków słowiańskich zachowała wiele cech morfologicznych prasłowiańskiego, co sprawia, że gramatyka jest w nich pod pewnymi względami dość podobna. Wiele języków słowiańskich posiada również bardzo mało dźwięków samogłosek nosowych.

Co wyróżnia języki słowiańskie?

• Mocno fleksyjna morfologia – skomplikowane formy odmiany wyrazów.
• Dokonane i niedokonane czasowniki – precyzyjne wyrażanie aspektu czasowego.
• Fonetyczne zmiękczenie – subtelne różnice w wymowie.
• Trudne zbitki spółgłoskowe – unikalne struktury dźwiękowe.

Te cechy sprawiają, że języki słowiańskie są wyjątkowe, a ich nauka fascynująca. Jednak są także wymagające w tłumaczeniu. Jeśli przekład stanowi dla Ciebie zbyt duże wyzwanie, Dlatego warto skorzystać z usług naszego biura tłumaczeń, które oferuje profesjonalne przekłady w ponad 50 językach, w tym językach słowiańskich.

Najbardziej znane alfabety słowiańskie

Języki słowiańskie mają bogatą historię zapisywania swoich dźwięków różnymi alfabetami. Tradycyjnie używano alfabetu głagolickiego i cyrylickiego, a także łacińskiego. Co ciekawe, w niektórych regionach można spotkać także zapisy w alfabecie arabskim. Ta różnorodność obrazuje, jak fascynujące i wielowymiarowe są języki słowiańskie. Nasze biuro tłumaczeń doskonale radzi sobie z tłumaczeniami z i na te różne alfabety, zapewniając precyzję i profesjonalizm w każdej usłudze.

Oto przegląd najpopularniejszych alfabetów słowiańskich.

•  Alfabet głagolicki

Najstarsze znane pismo słowiańskie. Za jego twórcę uznaje się Cyryla. Wraz z bratem Metodym zapisał w IX wieku z jego pomocą język słowiański z okolic Salonik.

Był to pierwotny alfabet języka staro-cerkiewno-słowiańskiego – miał być to język liturgiczny Słowian. W późniejszym czasie, jako cerkiewnosłowiański, przez wiele wieków język literacki elity intelektualnej w kręgu prawosławia.

Wyróżnia się 5 rodzajów głagolicy: bułgarska, chorwacka, kursywna, drukowana, komputerowa.

Litery w tym alfabecie to azbuki. Co ciekawe, jest to prawdopodobnie najbogatsze pismo w tzw. ligatury, czyli połączone litery. Szacuje się, że istnieje ponad 800 ich rodzajów.

Najstarsze zabytki głagolicy to: Kodeks mariański, Kodeks zografski, Mszał kijowski, Fragmenty Cloza, Kodeks Assemaniego, Modlitewnik synajski, Psałterz synajski. Zachowałt się one jednak tylko w odpisach z X i XI wieku.

•  Cyrylica

Pismo uproszczone z głagolicy. Opracowane na podstawie majuskuły alfabetu greckiego. Służące do zapisu języków wschodniosłowiańskich, większości południowosłowiańskich i innych.

Za twórcę tego alfabetu uznaje się jednego z uczniów Cyryla i Metodego. Badacze zazwyczaj przywołują dwie postacie, mianowicie Klimenta Ochrydzkiego i Konstantyna Presławskiego.

Miejscem, w którym odnaleziono pierwsze ślady cyrylicy jest Bułgaria. Współczesna jej forma to grażdanka.

Najstarszym znanym z daty zabytek cyrylicy to dobrudżańska inskrypcja cara Piotra pochodząca z 943 roku.

•  Alfabet łaciński /łacinka /alfabet rzymski

Służy do zapisu większości języków europejskich oraz innych. Posługuje się nim ok. 35% światowej populacji, co czyni go najbardziej rozpowszechnionym systemem znaków na naszej planecie.

Jego korzenie związane są z alfabetem etruskim – przypomnijmy, że język etruski wyginął po I wieku n.e., a jego pochodzenie do dziś dnia jest nieznane.

Początkowo składał się z 21 znaków, aktualnie liczy ich 26. Jego układ nie odpowiada każdemu językowi stąd wersje tego alfabetu dla większości języków dodają nowe znaki.

Mikrojęzyki słowiańskie

Wśród języków słowiańskich znajdziemy też tzw. mikrojęzyki, czyli języki o zmniejszonych zdolnościach poliwalencyjnych, które używają grupy słabo ukształtowane pod względem etnonacjonalnym.

Należą do nich: rusiński, rezjański, prekmursko-słoweński, kajkowski, czakawski, burgenlandzki, molizański i banacki.

Można też zaobserwować tendencję do formowania się i wyodrębniania się kolejnych języków słowiańskich, w tym: morawskiego i laski z czeskiego, śląskiego z polskiego czy gwar podlaskich (ukraińskich) z dialektów białorusko-ukraińskich.

•  Rusiński

W Polsce znany jako język łemkowski. Można spotkać się także z nazewnictwem łemkowsko-rusiński, rusińsko-łemkowski, karpatorusiński, baczwańsko-rusiński.

Używany przez Rusinów, którzy sami siebie nazywają Rusnakami (to kilka grup etnicznych Słowian wschodnich żyjących w Karpatach). W tym, ci mieszkający na Zakarpaciu (Ukraina), we wschodniej części Słowacji, w Polsce (Łemkowie i Bojkowie), w Rumunii i na Węgrzech. Posługują się nim również Rusini Panońscy w Wojwodinie w Serbii i Chorwacji.

Wyróżnia się kilka dialektów. Zapisywany cyrylicą. Można w nim znaleźć wiele słów pochodzących z włoskiego. Zauważalne są też wpływy z polskiego, słowackiego i węgierskiego.

Ma status języka urzędowego w Wojwodinie. Z kolei w Polsce, na Słowacji i Ukrainie został uznany za język mniejszościowy.

Grupa języków słowiańskich

Języki słowiańskie dzielą się na trzy grupy:

• Zachodniosłowiańska – należą polski, czeski, słowacki; z grupy południowosłowiańskiej to np. bułgarski i macedoński;
• Zachodnia – to m.in.. serbski czy chorwacki;
• Wschodniosłowiańska- to m.in. białoruski czy rosyjski.

Na gruncie języków naturalnych języków słowiańskich powstało wiele sztucznych języków słowiańskich, w tym m.in.: międzysłowiański, syberysjki, fikcyjne języki północnosłowiańskie (Sievrøsku, Vuozgašchai i Nasika) oraz wenedyk.

Oto czym się charakteryzują:

Wenedyk

Ten sztuczny język typu naturalistycznego stworzył holenderski tłumacz i lingwista Jan von Steenbergen. Pokazuje jak mógłby wyglądać język polski będąc językiem romańskim, a nie słowiańskim.

Odgrywa on rolę w projekcie historii alternatywnej o nazwie III Bethisad, który stworzył Andrew Smith z Nowej Zelandii.

Być może kogoś interesuje temat języki słowiańskie – słowniki. W poszukiwaniu słów z tych różnych miejsc na mapie Starego Kontynentu najprościej udać się do biblioteki, zakupić słownik konkretnego języka czy poszukać publikacji, których przedmiotem są języki słowiańskie i słowniki.

Przykłady języków słowiańskich: język polski

Nasz język ojczysty jest doskonałym przykładem języka słowiańskiego, bliskim naszemu sercu. Oto kilka ciekawych informacji na jego temat.

•  Polski jest językiem naturalnym, który należy do grupy zachodniosłowiańskiej. Szacuje się, że posiada ok. 44 mln użytkowników, dla których jest językiem ojczystym – różne źródła podają od 39 do nawet 48 mln – dla Polaków mieszkających w Polsce i tzw. Polonii. Możemy go obecnie usłyszeć m.in. w: Niemczech, Ukrainie, Rosji, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Brazylii, Australii czy Wielkiej Brytanii.

•  Alfabet polski oparty na łacińskim składa się z 32 liter.

•  Języki słowiańskie – historia w kontekście polskiego: czy wiedziałeś, że najstarsze znane nam słowa w języku polskim są zapisane w tzw. Księdze henrykowskiej z 1270 roku i Rocznikach Jana Długosza z 1480 roku.

•  Obok łaciny pojawił się w szkołach katedralnych i klasztornych od 1285 roku.

•  Najstarszy druk w języku polskim ukazał się w 1475 roku we Wrocławiu – były to modlitwy katolickie „Ojcze nasz”, „Zdrowaś Maryjo” i „Wierzę w Boga” opublikowane w „Statutach Elyara” w Drukarni Świętokrzyskiej.

•  Polskojęzyczne elementarze pojawiły się w XVI wieku.

•  Pierwszy słownik całkowicie poświęcony językowi polskiemu to słownik Samuela Bogumiła Lindego z 1810 roku. Z kolei pierwszy słownik poprawnościowy to „Słownik ortoepiczny” z 1937 roku Stanisława Szobera.

•  Pierwszy najstarszy podręcznik do nauki polskiego to „Polonica grammatices institutio” Piotra Stoińskiego. A pierwszy opracowany w języku polskim pojawił się w 1778 roku za sprawą Onufrego Kopczyńskiego.

•  Słownictwo współczesnego polskiego wywodzi się z dialektów z Wielkopolski i Małopolski, tylko w niewielkim stopniu czerpie z tych z Mazowsza.

•  Zauważalne są wpływy z języków obcych, w tym z: łaciny, greki, czeskiego, ruskiego, białoruskiego i ukraińskiego, niemieckiego, tureckiego, francuskiego, włoskiego, rosyjskiego, węgierskiego, jidysz i angielskiego.

•  W etnicznym języku polskim wyróżnia się język ogólny (literacki i potoczny), dialekty (ludowe i miejskie – np. gwara warszawska), socjolekty (gwary środowiskowe, np. grypsera).
•  Według stopnia pokrewieństwa podstawowe dialekty języka polskiego to dialekty główne /zachodnie i południowe (wielkopolski, małopolski i śląski), północne (mazowiecki, chełmińsko-kociewsko-warmiński) oraz dialekty kresowe (północnokresowy i południowokresowy).

Języki słowiańskie, z ich bogatą historią i unikalnymi cechami, stanowią fascynującą grupę w rodzinie indoeuropejskich języków. Odmiany alfabetów, fleksyjna morfologia, różnorodność fonetyczna i subtelne różnice gramatyczne sprawiają, że są one nie tylko interesujące do nauki, ale także wymagające w tłumaczeniu. Nasze biuro tłumaczeń współpracuje z ekspertami, którzy doskonale radzą sobie z przekładami zarówno prostych, jak i specjalistycznych treści z języków słowiańskich i nie tylko. Powierz swoje tłumaczenia naszym profesjonalistom, aby uzyskać najwyższą jakość i precyzję.