Anton Popovic i koncepcja stylu w tłumaczeniach literackich

Anton Popovic, uczeń Jirego Levyego, to słowacki przekładoznawca i jedna z czołowych postaci szkoły z Nitry. Tamtejsza szkoła semiotyczna kształtowała się już w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Sam Popovic poświęcił bardzo dużo czasu na prace dotyczące przesunięć stylistycznych, jakie powstają podczas przekładu literackiego. To właśnie dzięki tej analizie, możliwa jest ocena jakości estetyki oryginału z perspektywy norm obowiązujących w języku docelowym.

Teoria przekładu

Popovic w licznych pracach badawczych zadaje pytanie: „Co dzieje się z utworem literackim w wyniku procesu przekładu?

Jednak wszelkich koncepcji tej teorii nie można utożsamiać z pracą jednego naukowca, trzeba podejść do tych tez bardziej kompleksowo. Popovic, podobnie jak jego nauczyciel Levy, uważał, że w zakresie formowania nowej teorii przekładu należy ze sobą współpracować. Większość prac obu tych przekładoznawców ma rodowód strukturalistyczny.

Całościowa koncepcja dotycząca pojmowania stylu opiera się na przekonaniu, że jest on po prostu pewnym zróżnicowaniem tekstu, które trzeba dokładnie poznać.

Polega to przede wszystkim na:

• identyfikacji stylu w całym systemie stylów;
• badaniu wartości konkretnego słowa.

Przeglądając kategorie poszczególnych wyrazów, jakie występują w tekście, możemy podjąć decyzję, które z nich będą nam potrzebne do analizy stylistycznej danego słowa.

Czytaj również:

• Prawo autorskie w tłumaczeniach w ujęciu prawa cywilnego i podatkowego
• Jak dobrze tłumaczyć teksty angielskie?
• Jak dobrze tłumaczyć teksty niemieckie?
• Czym jest tłumaczenie techniczne?

Przesunięcie wyrazu a analiza stylu

Przesunięciem wyrazu nazywamy różnice, jakie występują między konwencją oryginalnego i tłumaczonego tekstu. Zidentyfikować zatem musimy właściwości wybranych słów zarówno w pierwotnej wersji, jak i w przekładzie. Pojęcie tłumaczenie dotyczy więc tutaj warstwy wyższej – stylistycznej.

Analiza przesunięcia wyrazu pozwoli nam nie tylko na wskazanie tego, czego tłumacz nie przełożył z oryginału, ale także tego, co do niego dodał od siebie. Umożliwia nam to więc obiektywna ocenę strat i zysków, jakie pojawiają się w przekładzie literackim w jego odniesieniu do oryginału – i odwrotnie.

Koncepcja przekładu w praktyce tłumacza

Rolą tłumacza literackiego jest tak naprawdę prowadzenie swoistej gry stylistycznej, toczącej się na granicy tekstu oryginalnego i przekładu. Zadanie to wymaga naprawdę szerokiego spojrzenia obie te wersje tekstu literackiego. Trzeba również pamiętać o tym, w jaki sposób poszczególne środki wprowadzane są do tekstu przekładu. Konieczne jest umiejętne balansowanie od ogółu do szczegółu – i odwrotnie.