Czym są tłumaczenia naukowe i co tłumacz powinien o nich wiedzieć?

Tłumaczenie naukowe to jeden z rodzajów tłumaczeń, które najczęściej pojawiają się w pracy osób specjalizujących się w językach obcych. Aby jednak osiągnąć mistrzostwo w swym fachu, potrzeba sporo pracy, doświadczenia i cierpliwości. Jak przekładać teksty naukowe i o czym należy pamiętać, obcując z materią różnych rodzajów prac naukowych? Zobacz, co trzeba wiedzieć na ten temat!

Specjalistyczne tłumaczenia naukowe wymagają znacznie więcej, aniżeli przekład jakichkolwiek innych tekstów. Podczas gdy zazwyczaj zastanawiamy się po prostu, jak mógłby wyglądać tekst sformułowany przez native speakera, w tym przypadku musimy w pracy pójść jeszcze dalej – nie liczy się jedynie znajomość języka obcego, lecz także umiejętność zastosowania wiedzy z danej dziedziny przy wykorzystaniu specjalistycznego słownictwa. Profesjonalne tłumaczenia prac naukowych wymagają od nas tego, abyśmy byli ekspertami z określonej tematyki i w swoim przekładzie sprawdzali na bieżąco, czy użyta przez nas terminologia nie wprowadzi czytelników w błąd.

Tłumaczenie tekstów naukowych – jaka jest specyfika tej pracy?

Nie ulega wątpliwości, że publikacje naukowy wymagają znacznie większego skupienia, niż inne rodzaje tekstów. W tym przypadku nie ma miejsca na jakiekolwiek pomyłki – bo każda wpadka może skutkować wyciągnięciem błędnych wniosków. Warto jednak mieć także na uwadze, że nie dla wszystkich translatorów podstawą pracy będą tłumaczenia naukowe – tłumaczenia te odznaczają się wysokim stopniem trudności.

• Zajmują się nimi jedynie osoby, które ukończyły specjalizację z określonego kierunku (np. robotyka, mikrobiologia, stomatologia czy prawo karne).
• Dobry tłumacz zajmujący się tego typu tekstami posiada w głowie słownik konkretnych terminów – i jest to wiedza, której nie można nadrobić w inny sposób, niż poprzez ukończenie specjalistycznych studiów.
• Teksty mają zazwyczaj po kilkadziesiąt tysięcy znaków ze spacjami, dlatego każda ewentualna korekta oznacza konieczność sprawdzenia pracy od początku.

Warto przeczytać: Zobacz, jakie to niesamowite! Słownictwo naukowe pod lupą

Jakie wyzwania stoją przed tłumaczem?

Wiemy już, że każdy artykuł naukowy lub inna forma publikacji to bardzo delikatna materia. Ale na czym polega problematyka tłumaczeń specjalistycznych i dlaczego rzetelny przekład jest aż tak bardzo skomplikowany? Poznaj kilka powodów, dla których warto nabrać pokory podczas pracy na tego typu tekstach. Oto najważniejsze elementy, które sprawiają, że tłumaczenie naukowe jest naprawdę trudnym wyzwaniem:

1. dobór słownictwa – najlepiej tę kwestię przedstawiają tłumaczenia prawne, które wymagają szczególnej precyzji (i np. zrozumienia różnicy pomiędzy mandatem karnym a karą porządkową),
2. dobór stylu – nie tylko terminologia, lecz także określony szyk i budowa zdań – to właśnie one są podstawą rzetelnego artykułu naukowego (co więcej, każdy gatunek posiada własną specyfikę, która może się różnić w innych krajach),
3. konieczność zachowania sensu – tłumacz ma za zadanie być prawą ręką autora, dlatego musi przede wszystkim ROZUMIEĆ, o czym traktuje tekst (a tego nie da się uczynić, będąc laikiem),
4. zachowanie stylu autora – choć nie zawsze jest to możliwe, pisemne tłumaczenie artykułów naukowych powinno opierać się na zachowaniu indywidualnego stylu językowego autora, który należy dostosować do formalnych wymogów języka docelowego.

Warto przeczytać: Techniki tłumaczenia tekstów naukowych

Jakie są cechy stylu naukowego?

Na czym opierają się tłumaczenia naukowe artykułów? Znajomość języka i specjalizacja z konkretnej dziedziny to jedno, ale równie istotną rolę odgrywa obycie ze stylem naukowym. Przekład to bowiem ciągłe dostosowywanie tekstu to sztywnych norm narzuconych przez konwencję – a pracę można uznać za skończoną dopiero wtedy, gdy nie istnieje już możliwość wprowadzenia żadnej poprawki. Bo tak naprawdę największym przeciwnikiem tłumacza nie są kwestie merytoryczne ani wiedza (np. humanistyczna), lecz konieczność balansu i wielka odpowiedzialność. A na czym polega naukowy styl językowy? Poniżej kilka najważniejszych elementów:

• specyficzna szablonowa kompozycja,
• stosowanie cytatów oraz przypisów (podparcie naukowe),
• nadreprezentacja zdań wielokrotnie złożonych (najczęściej o skomplikowanej budowie),
• nasycenie specjalistyczną terminologią,
• nastawienie na funkcję poznawczą,
• brak ozdobnych środków językowych,
• brak nacechowania emocjonalnego,
• korzystanie z form bezosobowych,
• wykorzystanie skonwencjonalizowanego słownictwa porządkującego wypowiedź.

To tylko kilka z elementów, o które dbają specjaliści pracujący w biurach tłumaczeń. Nie ulega wątpliwości, że przygotowywanie tekstów naukowych do publikacji jest trudnym wyzwaniem – i dlatego rzadko kiedy zajmują się tym freelancerzy.

Czy tłumaczenia naukowe da się lubić?

Tłumaczenia pisemne cechują się swoją specyfiką i są pracą lubianą przez osoby zajmujące się translacją. Z kolei przekład tekstów naukowych… o nim można powiedzieć wiele – ale z pewnością nie to, że jest to lekka i przyjemna praca. Precyzyjne tłumaczenie wymaga ciągłej uważności i zwracania uwagi na najmniejsze detale. A dodatkowo, to na osobie dokonującej przekładu spoczywa dodatkowy obowiązek, jakim jest konieczność znalezienia źródeł w języku docelowym. Zgodnie z zasadami akademickimi, autorskie tłumaczenie tekstów źródłowych jest dostępne tylko wtedy, gdy brakuje „gotowca”. I jest to, w pewnym sensie, wisienka na torcie: bo proces tłumaczenia naprawdę trudne zajęcie!

Może Cię zainteresować:

• Tłumaczenia tekstów naukowych na angielski