Idiomy w tekstach kultury – przetłumacz, a będą Cię mieli za mistrza

Każdy lingwista, który miał do czynienia z tłumaczeniem idiomów, na pewno kiedyś utknął i zupełnie nie wiedział, co dalej z przekładem. Dzieje się tak, ponieważ nie ma krótkiego ani łatwego sposobu na ich przetłumaczenie. Wśród specjalistów w branży tłumaczenie idiomów uchodzi za jedną z najtrudniejszych rzeczy. Bardzo często można spotkać się ze stwierdzeniem, że wręcz są one nieprzetłumaczalne. Na pewno to wielka sztuka, która pokazuje umiejętności i zdolności tłumacza.

Idiomy w języku polskim

Twarzą w twarz z idiomem: idiomy w tekstach kultury 

Według Słownika Języka Polskiego idiom to wyraz, wyrażenie, zwrot właściwy danemu językowi.

Idiomy w tekstach kultury, czyli o przekładaniu kultury

Jest on związany bezpośrednio z kulturą i nie będzie żadnym przekłamaniem powiedzieć, że to właśnie „przełożenie kultury” jest tutaj najbardziej problematyczną kwestią. Tłumacz musi zachować esencję i ducha języka źródłowego i pełnić rolę mediatora między językiem a kulturą.

Idiomy w tekstach kultury /idiomy teksty kultury

Ze względu na fakt, że idiomy są zanurzone w kulturze narodu, obyczajach, tradycji, historii, a nawet geografii, usunięcie tego całego kontekstu może pozbawić ich znaczenia. Eksperci podkreślają, że najlepszą metodą na przekład jest połączenie osądu i doświadczenia.

Idiomy teksty kultury /idiomy w tekstach kultury

Główne problemy, które stanowią wyrażenia idiomatyczne w tłumaczeniu, dotyczą dwóch głównych obszarów:

•  umiejętności prawidłowego rozpoznawania i interpretowania idiomów,
•  trudności związanych z wydobywaniem różnych aspektów znaczenia, które idiom lub stałe wyrażenie przekazuje do docelowego języka.

Czytaj również:

• Znaczenie pragmatyczne a proces przekładu
• Jakimi cechami powinien charakteryzować się słownik z którym pracuje tłumacz?
• Adaptacja, emulacja, imitacja – problemy tłumaczeń literackich
• Przetłumaczyć milczenie – wielki problem tłumacza języka angielskiego
• Tłumaczenie imion

Rodzaje idiomów

Zasadniczo idiomy można podzielić na następujące kategorie /rodzaje idiomów, mianowicie na:

•  kolokwializmy,
•  przysłowia,
•  slang,
•  aluzje,
•  czasowniki frazowe.

Kolokwializmy

Są to wyrażenia, których nie spotkamy w formalnym języku. Typowe dla potocznej mowy lub pisma, zwykłej lub nieformalnej rozmowy. Zazwyczaj używane w codziennych konwersacjach.

Przysłowia

Używa się ich wtedy, gdy chce się, aby przekaz językowy był bardziej konkretny i zarazem zrozumiały dla naszych odbiorców. Są to krótkie, powszechnie znane przekonania ludowe, zawierające mądrość, prawdę, moralność i tradycyjne poglądy, które przekazuje się w metaforycznej formie przekazywanej z pokolenia na pokolenie.

Zazwyczaj używa się ich do uwiarygodnienia słów, dodania powagi do przemyśleń czy zastosowania jako smaczek językowy.

Slang

Nieformalne słowa i wyrażenia, które nie są uważane za standardowe użycie języka. Według niektórych ich obecność obniża standard poważnej mowy lub pisma.

Aluzje

Bezpośrednio lub przez implikację odnoszą się do miejsca, wydarzenia, dzieła literackiego, mitu lub dzieła sztuki.

Czasowniki frazowe

Są kombinacją czasownika i przyimka, czasownika i przysłówka lub czasownika z przysłówkiem i przyimkiem. Często mają znaczenie odmienne od oryginalnego czasownika. Zwykle używane nieformalnie w mowie potocznej.

Idiomy polskie

Interpretujemy idiomy polskie

Jeśli chodzi o idiomy, pierwszą trudnością, jaką napotyka tłumacz, jest umiejętność rozpoznania, że ma do czynienia z ekspresją idiomatyczną. To nie zawsze jest takie oczywiste.

Istnieją dwa przypadki, w których idiom może być łatwo błędnie zinterpretowany. Oto one:

•  Niektóre idiomy są „mylące” – wydają się przejrzyste – ponieważ oferują rozsądną i dosłowną interpretację, a ich idiomatyczne znaczenia niekoniecznie są sygnalizowane w otaczającym tekście. Duża liczba idiomów ma zarówno znaczenie dosłowne, jak i idiomatyczne. W takim przypadku tłumacz, który nie zna danego języka, może łatwo zaakceptować literalną interpretację i pominąć grę na idiomie.
•  Idiom w języku źródłowym może mieć bardzo bliski odpowiednik w języku docelowym, który na pierwszy rzut okiem wygląda podobnie, ale ma całkowicie lub częściowo odmienne znaczenie. Przykłady pozornie identycznych lub podobnych idiomów posiadających różne znaczenie w języku źródłowym i docelowym są łatwymi pułapkami dla nieostrożnego tłumacza, który nie jest zaznajomiony z językiem źródłowym.

Oprócz bycia świadomym sposobu, w jaki mówcy i pisarze manipulują pewnymi cechami idiomów i możliwym zamętem, który może wynikać z podobieństwa formy między wyrażeniem źródłowym a docelowym, tłumacz musi również uwzględnić środowisko kolokacji – tworzą bowiem je z innymi przedmiotami w tekście jako pojedyncze jednostki i wchodzą w zestawy leksykalne, które różnią się od ich indywidualnych słów.

Idiomy w języku polskim bywają także określane jako idiomat czy idiomatyzm. Są to takie konstrukcje językowe, które których znaczenie ma charakter swoisty. Jeśli chodzi o idiomy w języku polskim należy mieć na uwadze także to, że część autorów utożsamia idiomy z frazeologizmami, kiedy inni uważają je za coś podrzędnego względem frazeologizmów.

Jakie są idiomy polskie /polskie idiomy? Idiomy polskie przykłady to na przykład:

• piąte koło u wozu,
• ręka rękę myje,
• urwanie głowy,
• flaki z olejem.

Idiomy polskie przykłady to także na przykład:

• włosy stają dęba,
• na czarną godzinę.

Pragniesz podjąć współpracę z profesjonalnym tłumaczem? Zależy ci na prawdziwym ekspercie? Odpowiedniego specjalisty możesz szukać wśród freelancerów lub zdecydować się na nawiązanie kontaktu z renomowanym biurem tłumaczeń, które w swoich szeregach gromadzi najlepszych w branży przedstawicieli tego zawodu. To dobra opcja, jeśli zależy Ci na profesjonalnych i rzetelnych tłumaczeniach. Nasi tłumacze to eksperci wielu branż, którzy znają nie tylko niuanse językowe, ale także gwarantują wysoki poziom usług. Sprawdź ofertę.

Tłumaczenie idiomów

Tłumaczenie idiomów, czyli trudności, z którymi należy się liczyć

Po rozpoznaniu i interpretacji idiomu lub stałego wyrażenia, następnym krokiem jest ustalenie sposobu przetłumaczenia go na język docelowy. Trudności związane z tłumaczeniem można podsumować w następujący sposób:

•  Idiom lub ustalone wyrażenie może nie mieć odpowiednika w języku docelowym

Sposób, w jaki język wyraża lub nie wyraża różnych znaczeń, nie może być przewidziany i tylko czasami pasuje do sposobu, w jaki inny język chce wyrazić to samo znaczenie. Jeden język może wyrazić dane znaczenie za pomocą jednego słowa, inny za pomocą przejrzystego stałego wyrażenia, trzeci za pomocą idiomu.

Tłumaczenie idiomów nie musi być nieprzekładalne

Idiomy i wyrażenia stałe, które zawierają elementy specyficzne dla kultury, nie muszą być nieprzekładalne. Nie są to konkretne elementy, które zawiera wyrażenie, ale raczej ich znaczenie i powiązanie z kontekstami związanymi z kulturą, które mogą sprawić, że będzie on nieprzetłumaczalny lub trudny do przetłumaczenia.

•  Idiom lub ustalone wyrażenie może mieć podobny odpowiednik w języku docelowym, ale kontekst jego użycia może być inny

Te dwa wyrażenia mogą na przykład mieć różne konotacje lub nie mogą być zmienne pragmatycznie.

W tekście źródłowym można używać idiomu zarówno w sensie dosłownym, jak i idiomatycznym. O ile język docelowy nie odpowiada stylowi języka źródłowego, zarówno pod względem formy, jak i znaczenia, gra w idiomie nie może być pomyślnie odtworzona w tekście docelowym.

Tłumaczenie idiomów angielskich, niemieckich czy hiszpańskich wiąże się więc z ich znajomością i swobodą w ich używaniu, a także odpowiednim przekładaniu.

•  Konwencja używania idiomów w pisemnym dyskursie, kontekstach, w których mogą być używane oraz częstości ich używania może być różna w językach źródłowych i docelowych

Idiom bardziej niż jakakolwiek inna cecha języka wymaga, aby tłumacz był nie tylko dokładny, ale bardzo wrażliwy na retoryczne niuanse tego języka.

Strategie tłumaczenia idiomów 

Sposób, w jaki idiom lub ustalone wyrażenie można przetłumaczyć na inny język, zależy od wielu czynników. Nie chodzi tylko o to, czy w języku docelowym dostępny jest ten o podobnym znaczeniu. Inne czynniki to np. znaczenie określonych pozycji leksykalnych, które stanowią idiom, tj. czy są one manipulowane w innym miejscu w tekście źródłowym, a także stosowność lub niewłaściwość używania języka idiomatycznego w danym rejestrze w języku docelowym.

Akceptowalność lub niedopuszczalność zastosowania którejkolwiek ze strategii opisanych poniżej będzie zatem zależała od kontekstu, w którym przetłumaczony jest dany język. Należy również uwzględnić kwestie stylu, rejestru i efektu retorycznego.

Używanie idiomu o podobnym znaczeniu i formie

Ta strategia obejmuje użycie idiomu w języku docelowym, który przekazuje mniej więcej to samo znaczenie, co w języku źródłowym, a ponadto składa się z równoważnych elementów leksykalnych.

Używanie idiomu o podobnym znaczeniu, ale odmiennej formie

Często można znaleźć idiom lub ustalone wyrażenie w języku docelowym, które ma znaczenie podobne do języka idiomu źródłowego lub wyrażenia, ale składa się z różnych elementów leksykalnych.

Tłumaczenie przez parafrazę

Jest to zdecydowanie najczęstszy sposób tłumaczenia idiomów, gdy nie można znaleźć dopasowania w języku docelowym lub gdy wydaje się niewłaściwe stosowanie języka idiomatycznego w tekście docelowym z powodu różnic w preferencjach stylistycznych języka źródłowego i docelowego.

Tłumaczenie przez pominięcie

Podobnie jak w przypadku pojedynczych słów, w tekście docelowym można czasem pominąć pewien idiom. Może to wynikać z faktu, że nie ma on ścisłego odpowiednika w języku docelowym, a jego znaczenie nie może być łatwo sparafrazowane lub ze względów stylistycznych.

Strategia rekompensaty

Oznacza, że można pominąć lub odegrać funkcję, taką jak idiomatyczność, w miejscu, w którym występuje ona w tekście źródłowym i wprowadzić ją w innym miejscu w tekście docelowym. Ta strategia nie ogranicza się do idiomatyczności lub ustalonych wyrażeń i wykorzystywana jest do nadrobienia straty lub znaczenia, siły emocjonalnej lub efektu stylistycznego, które mogą nie być możliwe do odtworzenia bezpośrednio w danym punkcie tekstu docelowego.

Używanie typowej frazeologii języka docelowego – jego naturalnych kolokacji, własnych i częściowo ustalonych wyrażeń, odpowiedniego poziomu idiomatyczności, znacznie poprawi czytelność tłumaczeń. Tekst docelowy będzie mniej „obcy”, a inne elementy mogą nawet przekazać wszystko to, co oryginał, być naturalne i czytelne.

Jeśli tłumaczenie skomplikowanej terminologii lub idiomy sprawia Ci trudność, rozważ skorzystanie z pomocy profesjonalnych tłumaczy i skontaktuj się z naszym biurem tłumaczeń. Specjalizujemy się w profesjonalnych przekładach prostych i specjalistycznych treści w ponad 50 językach. Kooperacja z naszym biurem tłumaczem SuperTłumacz to szybki i bezpieczny sposób na nawiązanie współpracy z prawdziwymi ekspertami.

Tłumacz idiomów

Nieprzetłumaczalne idiomy?

Różne strategie wybierane przez tłumaczy w zakresie przekładania idiomów wydają się odgrywać kluczową rolę w rozpoznawaniu i postrzeganiu określonych konotacji. Jeśli tłumacz nowicjusz wykona tekst literacki bez zwracania odpowiedniej uwagi na idiomy, najprawdopodobniej nie zostaną one przeniesione w wyniku nieumiejętności ich potwierdzenia przez tłumacza. Zostaną całkowicie utracone, w konsekwencji tłumaczenie będzie nieskuteczne.

Tłumacz idiomów angielskich, tak samo jak tłumacz idiomów chińskich czy francuskich musi swobodnie poruszać się nie tylko po przestrzeni języka, ale i właśnie wśród idiomów.

Najważniejsze wydaje się, aby tłumaczenie miało taki sam wpływ na czytelnika tekstu docelowego, jak te powstałe w wyniku oryginalnego dzieła. Kompetentny tłumacz to taki specjalista, który swobodnie porusza się po przestrzeni języka i kultury miejsca, dla którego przygotowywany jest przekład.

Jeśli zależy Ci na profesjonalnych tłumaczeniach i poszukujesz dobrego specjalisty, który posiada odpowiednie doświadczenie, kwalifikację i wiedzę, aby poradzić sobie z twoim projektem, masz różne możliwości dotarcia do ekspertów, ale najbezpieczniejsza droga prowadzi przez drzwi naszego biura tłumaczeń.