Odkrywamy nazwy miesięcy w różnych językach

Odkrywamy nazwy miesięcy w różnych językach! Kalendarz, rzecz tak dziś zwykła, że przeciętna osoba zbytnio nie zawraca sobie głowy tym, kto w ogóle wpadł na jego stworzenie. A wy zastanawialiście się kiedyś, jak powstały nazwy miesięcy? Dlaczego akurat styczeń, luty, marzec, kwiecień czy grudzień? Jakie historie wiążą się z powstaniem właśnie tych nazw? Jak to się stało, że wrzesień – w dzisiejszym kalendarzu dziewiąty miesiąc w roku – po łacinie określany był jako septem, czyli siedem…? O tym i wielu innych ciekawostkach przeczytacie w dzisiejszym artykule.

Pochodzenie nazw miesięcy: W poszukiwaniu odpowiedzi

Skąd się wzięły nazwy miesięcy? Od czego pochodzą nazwy miesięcy? Jakie jest znaczenie nazw miesięcy? Na pewno w tej chwili w Twojej głowie pojawia się wiele podobnych pytań.

Nie da się mówić o nazwach miesięcy bez zadarcia głowy i skierowania swojego wzroku na niebo…

Jest tajemnicze i od niemal zawsze znajdowało się w centrum zainteresowania człowieka. Jako temat upodobały je sobie szczególnie astronomia, astrologia, ale fascynację nim można znaleźć w zwykłych kalendarzach, które są w każdym z naszych domów.

Szukając informacji na temat tego, skąd się wzięły nazwy miesięcy na pewno Twoje poszukiwania zaczną się od kalendarza. Czy wiedziałeś, że jego nazwa pochodzi od rzymskiego słowa Kalendy lub od łacińskiego callendarium? Najbardziej powszechny jest kalendarz gregoriański, który wprowadził 15 października 1582 roku papież Grzegorz XIII.

Ale po kolei! Zobaczmy jak to wyglądało na przestrzeni wieków i tak powoli, krok po kroku, dojdziemy do tego, od czego pochodzą nazwy miesięcy czy jak kształtowała się pisownia nazw miesięcy.

Astronomia to naukowe badania słońca, księżyca i gwiazd. Astrologia jest pseudonauką interpretującą domniemany wpływ ciał niebieskich na ludzką egzystencję. Z kolei kalendarz to rachuba czasu, umowa przyjęta przez daną społeczność lub kulturę dzieląca czas na powtarzające się cykle.

Ale skąd dokładnie wywodzi się kalendarz? Kto i jak wpadł na pomysł „ujarzmienia” czasu?

Twórcy kalendarza, próbowali uchwycić i przewidzieć upływ czasu. Jeśli cofniemy się daleko w przeszłość, do początku początków, nie będzie niczym zaskakującym to, że dla ludzi pierwotnych były dostępne dwie miary czasu, mianowicie dzień – pojmowany przez nich jako przestrzeń między dwiema nocami i miesiąc – przestrzeń między nowymi księżycami.

Miesiąc to dobrze dostosowany czas na przywołanie całkiem niedawnych wydarzeń. O wiele ważniejszym kawałkiem czasu jest rok, pełny obrót Ziemi wokół Słońca.  Społeczeństwa prymitywne liczyły początek roku w chwili, gdy np. na danym drzewie wyrastały liście lub ktoś zebrał określoną liczbę zbiorów. Jednak jedyny prosty, ale dokładny sposób mierzenia roku mamy w odniesieniu do gwiazd, ponieważ pojawiają się one na nocnym niebie w różnym czasie i miejscu, w zależności od tego, gdzie ziemia znajduje się na orbicie wokół Słońca.

Czytaj również:

• Tłumacz przysięgły – jak zdobyć uprawnienia?
• Konsekwencje prawne błędów w tłumaczeniach
• Jakość w tłumaczeniu – co to znaczy?
• Jak wybrać najlepszego tłumacza języka angielskiego?
• Jak zostać tłumaczem symultanicznym?

Skąd się wzięły nazwy miesięcy

Mamy już jakieś podstawy, ale wciąż nazwy miesięcy i sama etymologia nazw miesięcy jest dla nas tajemnicą. Zacznijmy więc szukać głębiej!

Pierwsze kalendarze, Egipt

W Egipcie prestiż kapłanów świątynnych osadzał się w dużej mierze na bacznej obserwacji gwiazd, dzięki czemu mogli sprawiać wrażenie tych, którzy przewidują naturalne wydarzenia.

Mało tego, obserwacja Syriusza – najjaśniejszej i jednej z najbliższych gwiazd południowego nieba znajdującej się w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa – pozwoliła Egipcjanom stać się pierwszymi ludźmi, którzy zmienili kalendarz księżycowy na słoneczny.

W Mezopotamii, gdzie Babilończycy zajmowali się astronomią obowiązywał prosty kalendarz księżycowy. Miał on jednak wadę. O co chodzi?

• Długość księżycowego miesiąca wynosiła 29,5 dnia. 12 miesięcy księżycowych to 354 dni, w przybliżeniu 11 dni krótszych od roku słonecznego.
• W niektórych kalendarzach księżycowych od czasu do czasu wprowadzany jest dodatkowy miesiąc, aby dotrzymać kroku roku według kalendarza słonecznego. Dzieje się tak w Mezopotamii i w republikańskim Rzymie, i tak jest nadal w kalendarzu żydowskim.

Obserwacja Syriusza przez Egipcjan umożliwiła im policzenie liczby dni w roku słonecznym.

• Oszacowano, że ten liczy 365.
• Następnie bardzo logicznie dostosowano dwanaście miesięcy roku księżycowego (mamy tu już coś konkretnego na temat: pochodzenie nazw miesięcy), wyliczając w każdym z nich 30 dni i dodając 5 dodatkowych dni pod koniec roku. Ówcześni kapłani nie mogli nie zauważyć, że co cztery lata Syriusz pojawia się dzień później. Powodem jest to, że rok słoneczny to dokładnie 365 dni i 6 godzin.

Kalendarz juliański

Jeśli interesuje nas pochodzenie nazw miesięcy nie można zapomnieć i o nim. Kalendarz rzymski wprowadzony przez Juliusza Cezara, a następnie znany jako kalendarz juliański, zbliża się znacznie bardziej do roku słonecznego niż jakikolwiek z jego poprzedników.

Do I wieku p.n.e. reforma w Rzymie stała się ewidentną koniecznością. Istniał wówczas kalendarz księżycowy z dodatkowymi miesiącami.

• W czasach Cezara miał on trzy miesiące w stosunku do pór roku.
• Za radą Sosygenesa, uczonego astronoma z Aleksandrii, Cezar dodaje 90 dni do 46 roku p.n.e.
• Nowy kalendarz pojawia się 1 stycznia 45 roku p.n.e. jako obowiązujący kalendarz w państwie rzymskim. Naturalnym rozwiązaniem staje się dodawanie dnia w co czwartym roku – właśnie tutaj znajduje się geneza pojęcia roku przestępnego. Dodatkowy dzień dodaje się do lutego, najkrótszego z rzymskich miesięcy.

Rozprzestrzeniając się przez imperium rzymskie, a później w całym chrześcijaństwie, kalendarz ten okazuje na tyle „dobry”, że funkcjonuje przez kilka stuleci. Dopiero znacznie później wychodzi na jaw, że ma on usterkę. Powodem jest to, że rok słoneczny nie ma 365 dni i 6 godzin, ale 365 dni, 5 godzin, 48 minut i 46 sekund. Różnica wynosi tylko jeden dzień na 130 lat.

Kalendarz Olmeków i Majów

Podobny kalendarz opracowali Olmekowie z Ameryki Środkowej. Udoskonalony w I wieku n.e. przez Majów.

• Ustalili oni, że jest 365 dni w roku, które podzielili na 18 miesięcy 20 dni.
• Kończąc rok dodawali 5 dodatkowych dni na koniec.
• Niezwykłym aspektem systemu Majów jest runda kalendarza, 52-letni cykl, w którym żadne dwa dni nie mają tej samej nazwy.

Tydzień roboczy

Zanim rozłożymy na części pierwsze nazwy miesiąca i jaka jest etymologia nazw miesięcy, które tak dobrze znamy, porozmawiajmy chwilę o czymś takim, jak tydzień roboczy.

W przeciwieństwie do dnia, miesiąca czy roku, tydzień jest całkowicie sztucznym wytworem kultury ludzkiej. Najprawdopodobniej powstał z konieczności, ze względu na potrzeby handlu. Oryginalne tygodnie to prawie na pewno luki między dniami targowymi.

Tygodnie różnią się w niektórych afrykańskich plemionach od tych w cywilizacji Inków i Chinach. W starożytnych Chinach pięciodniowy tydzień określa wzór pracy konfucjańskiej służby cywilnej, co piąty dzień to „dzień kąpieli i mycia włosów”. Później jest to przedłużone do dziesięciodniowego tygodnia, z trzema okresami każdego miesiąca znanymi jako pierwsza, średnia i ostatnia kąpiel.

Istnieją dwa możliwe źródła dla siedmiodniowego tygodnia. Jednym z nich jest biblijna opowieść o stworzeniu. Innym i bardziej prawdopodobnym źródłem jest Rzym, gdzie odpowiednik współczesnego tygodnia przyjęto w około I wieku n.e. Liczba dni w tygodniu pochodzi prawdopodobnie z astrologii z siedmiu znanych planet.

Kalendarze żydowskie i muzułmańskie

W temacie nazwy miesiąca nie można zapomnieć też o nim. Kalendarz żydowski łączy cykle księżycowe i słoneczne. Jego obecną formę nadano w 921 roku.

• Żydzi przejęli kalendarz Babilończyków i ich nazwy miesięcy. Są to miesiące księżycowe trwające 30 lub 29 dni.
• Co drugi lub trzeci rok dodaje się dodatkowy 30-dniowy miesiąc, aby utrzymać kalendarz w przybliżeniu z rokiem słonecznym. Jest to zasadnicza różnica między systemami żydowskimi i muzułmańskimi.

Kalendarz muzułmański jest jedynym w powszechnym użyciu, który opiera się bezkompromisowo na miesiącach księżycowych, nie ma tutaj żadnych dostosowań, które pozwolą zrównoważyć lata z cyklem słonecznym. Miesiące muzułmańskie nie mają związku z porami roku, a lata muzułmańskie nie pokrywają się z okresami innych chronologii.

Kalendarz gregoriański

W XVI wieku pozornie drobny błąd w kalendarzu juliańskim spowodował dziesięciodniową rozbieżność między kalendarzem a rzeczywistością. Najbardziej zauważalne było to przy równonocy, 21 marca i 23 września. Papież Grzegorz XIII zatrudnił więc niemieckiego jezuitę i astronoma Christophera Claviusa, aby znaleźć rozwiązanie. Obliczając, że błąd wynosi trzy dni w ciągu 400 lat, Clavius zasugerował dostosowanie. W 1582 roku wprowadził zmiany i odtąd kalendarz ten był znany jako gregoriański. Imperialna Rosja nigdy nie dokonuje zmiany.

Poszukujesz tłumacza, który przetłumaczy ci projekt twojego kalendarza na inny język? Zależy ci na osobie, która posiada duże doświadczenie w branży, a ponadto wykazuje się ogromną pasją? Jeśli chcesz szybko dotrzeć do odpowiedniego specjalisty pomyśl nad skonsultowaniem swojego projektu z ekspertami z renomowanego biura tłumaczeń.

Nazwy miesiąca: Jak to było z tymi miesiącami?

Zanim jeszcze poznamy nazwy miesięcy i ich pochodzenie, zwróć uwagę na to, że oryginalny rzymski rok miał 10 nazwanych miesięcy – pisownia nazw miesięcy wyglądała tak:

• Martius – marzec,

• Aprilis – kwiecień,

• Maius – maj,

• Junius – czerwiec,

• Quintilis – lipiec,

• Sextilis – sierpień,

• September – wrzesień,

• October – październik,

• November – listopad,

• December – grudzień,

• prawdopodobnie dwa nienazwane miesiące w środku zimy, kiedy niewiele się działo w rolnictwie.

W temacie „nazwy miesięcy pochodzenie”, zwróć uwagę jeszcze na to, że rok rozpoczynał się od Martusa, marca. Numa Pompilius, drugi król Rzymu ok. 700 roku p.n.e., dodał dwa miesiące Januariusz – styczeń i Februarius – luty. Przeniósł także początek roku na styczeń i zmienił liczbę dni w kilku miesięcy na szczęśliwe liczby. W 46 roku p.n.e. Juliusz Cezar zreformował rzymski kalendarz (stąd kalendarz juliański), zmieniając liczbę dni w wielu miesiącach.

Nazwy miesiąca – śledzimy różne języki

Przedstawiamy Ci miesiące – nazwy podajemy po polsku, a także w wybranych językach obcych. Co na pewno Cię ucieszy, zebraliśmy wszystkie ważne i ciekawe informacje dotyczące kwestii znaczenie nazw miesięcy.

• Styczeń

„Styczeń dobrze mrozi,

gospodarz drzewo rąbie i drwa z lasu wozi.”

Angielski: January

Czeski: Leden

Hiszpański: Enero

Turecki: Ocak

Jego łacińska nazwa to Januarius, pochodzi od boga początku – Janusa. Kiedyś nazywano go „Januarius mensie” lub miesiącem Janusa.

A kim był Janus, z którym tak nierozerwalnie związana jest nazwa tego miesiąca? Był bogiem wszelkich początków, a także opiekunem drzwi, bram, przejść i mostów, patronem umów i układów sojuszniczych. Zgodnie z rzymskimi wierzeniami miał dwie twarze, co pozwalało patrzeć zarówno w przeszłość, jak i przyszłość. Liczył 29 dni. Obecnie ma 31 dni.

Z kolei według Aleksandra Brücknera, polskiego slawisty, historyka literatury i kultury polskiej, nazwa stycznia pochodzi od słowa „tyki”, które w tym czasie sporządzali gospodarze. Wysuwano też teorię mówiącą o tym, że może ona pochodzić od „styku”, ponieważ miesiąc ten występuje na przełomie roku. Warto też wspomnieć o tym, że w języku staropolskim określano go tyczniem, godnikiem i ledniem

• Luty

„Czasem luty się zlituje, że człek prawie wiosnę czuje;

Ale czasem tak się zżyma, że człek prawie nie wytrzyma.”

Angielski: February

Estoński: Veebruar

Holenderski: Februari

Wietnamski: Tháng Hai

Łacińska nazwa lutego to Februarius. Łaciński termin „dies februatus” odnosi się do dnia oczyszczenia. Juno Februata, znana także jako Februa, Februlis, Februta, Februalis, była rzymską boginią czystości i płodności. Jej przydomek Februata pochodzi od słowa februa, które oznacza właśnie wspomniane wcześniej już oczyszczenie. Najmocniej celebrowane było w drugiej połowie lutego.

Przed kalendarzem juliańskim miesiąc miał tylko 23 do 24 dni. W kalendarzu gregoriańskim liczy 28 dni, a w latach przestępnych 29 dni.

Aleksander Brükner był zdania, że nazwa lutego ma związek z określeniem srogich mrozów. W dawnych czasach w użytku były także nazwy sieczeń czy strąpacz.

• Marzec

„A po lutym marzec spieszy, koniec zimy wszystkich cieszy.”

Angielski: March

Chorwacki: Ožujak

Malajski: Mac

Węgierski: Március

Marzec rzymianie nazywali Martiusem i był poświęcony Marsowi, rzymskiemu bogowi walki, którego znali i czcili już Etruskowie jako Marisa. Warto zaznaczyć, że początkowo bóstwo czczone było jako patron pór roku, zwłaszcza wiosny.

Od początku miał 31 dni i był wtedy także pierwszym miesiącem roku, a także początkiem okresu operacji wojskowych.

W języku staropolskim określano go brzezień. Znana była także nazwa kazidroga.

Na miesiąc ten przypada równonoc wiosenna (półkula północna) i równonoc jesienna (półkula południowa).

• Kwiecień

„Choć już w kwietniu słonko grzeje, nieraz pole śnieg zawieje.”

Angielski: April

Filipiński: Abril

Litewski: Balandis

Portugalski: Abril

Kwiecień u Rzymian znany jako Aprilis był blisko związany z grecką boginią, Afrodytą, boginią piękna i miłości. Jej rzymskim odpowiednikiem była Wenus. Nazwa pochodzi od staroangielskiego i łacińskiego słowa Aprilis i etruskiego Apru.

Aleksander Brückner uważał, że nazwa kwietnia pochodzi od kwitnących kwiatów. Funkcjonowały ponadto nazwy łżykwiat lub łudzikwiat, brzezień czy dębień.

W kalendarzu gregoriańskim liczy 30 dni.

• Maj

„Kto się to w maju urodzi, dobrze mu się powodzi.”

Angielski: May

Francuski: Mai

Słowacki: Máj

Suahili: Mei

Jego stara nazwa, Maia, pochodzi od łacińskiego Maius. Wywodzi się od bogini Mai, staroitalskiej, a potem rzymskiej matki-ziemi, bogini wzrastania. Utożsamiano ją z Ops, Fauną i Bona Deą. Czasem brano ją za żonę Wulkana – boga ognia, kowalstwa i wulkanów w mitologii rzymskiej.

W języku staropolskim miesiąc maj nosił nazwę trawień.

Od czasów starożytnych do dnia dzisiejsze miesiąc miał 31 dni.

• Czerwiec

„Czerwiec się czerwieni, będzie dość w kieszeni.”

Angielski: June

Francuski: Juin

Norweski: Juni

Włoski: Giugno

Junius było starą łacińską nazwą miesiąca czerwca, miesiąca Junony (po łacinie Iuno), rzymskiej bogini zasad. To bogini kobiecego dobrobytu i małżeństwa. Była siostrą i żoną rzymskiego boga, Jowisza. W języku greckim nazywa się Hera. Należała do Trójcy Kapitolińskiej. Miesiąc miał 29 dni. Według kalendarza gregoriańskiego liczy 30 dni.

Aleksander Brückner był zdania, że nazwa tego miesiąca wywodzi się od słowa czerw. Dawniej funkcjonowały także nazwy ugornik i zok.

• Lipiec

„Gdy pająk w lipcu przychodzi, to za sobą deszcz przywodzi, gdy swą pajęczynę snuje, bliską burzę czuje.”

Angielski: July

Filipiński: hulyo

Islandzki: júlí

Litewski: liepa

Iulius był łacińską nazwą lipca, miesiąca Juliusza Cezara, który to zreformował kalendarz. Wcześniej nazywano go Quintilis, ponieważ był to piąty miesiąc w starożytnym kalendarzu.

Aleksander Bruckner nazwę lipca wywodzi od kwitnących lip. Inne dawane nazwy to lipień.

Od początku miał 31 dni.

• Sierpień

„Gdy sierpień wrzos rozwija, jesień krótka, szybko mija.”

Angielski: August

Fiński: Elokuu

Węgierski: Augusztus

Malajski: Ogos

August Cezar nazwał ten miesiąc na swoją cześć, kiedy przyszła jego kolej na reformę kalendarza – Augustus. Kiedyś nazywał się Sextilis lub szósty miesiąc po łacinie. Pierwotnie miał 30 dni, obecnie według kalendarza gregoriańskiego liczy 31 dni.

Brückner jego nazwę wiązał z używanym w czasie żniw sierpem. Dawniej można było spotkać się z nazwą stojączka.

• Wrzesień

„Gdy wrzesień bez deszczów będzie, w zimie wiatru pełno wszędzie.”

Angielski: September

Czeski: Září

Turecki: Eylül

Fiński: Syyskuu

September mensis to łacińskie słowo oznaczające siódmy miesiąc, wywodzące się od septem; łacińskiego terminu oznaczającego siedem. Pierwotnie miał 30 dni, obecnie w kalendarzu gregoriańskim liczy tyle samo dni.

Aleksander Brückner wiązał jego nazwę z kwitnącymi wrzosami. Dawniej funkcjonowała też nazwa pajęcznik.

• Październik

„Październik chodzi po kraju, cichnie ptactwo w gaju.”

Angielski: October

Suahili: Oktoba

Włoski: Ottobre

Hiszpański: Octubre

Nazwa October pochodzi od łacińskiego słowa octo oznaczającego osiem. October mensis w przekładzie to ósmy miesiąc, ponieważ październik był ósmym miesiącem kalendarzowym, kiedy miał tylko 10 miesięcy w starożytnym Rzymie. Od wczesnych początków miał 31 dni.

Brückner jego pochodzenie wiązał ze słowem paździerze. Inne nazwy, z którymi można było spotkać się dawniej to: paździerzec, paździerzeń, pościernik, a także winnik.

• Listopad

„Gdy w listopadzie od południowego kraju grzmi, znaczy niepłodność wszystkiego.”

Angielski: November

Litewski: Lapkritis

Fiński: Marraskuu

Rumuński: Noiembrie

Novembris był dziewiątym miesiącem roku w oryginalnym dziesięciomiesięcznym kalendarzu starożytnych Rzymian. Pochodzi od łacińskiego słowa novem, terminu oznaczającego dziewięć. Pierwotnie i obecnie w kalendarzu gregoriańskim liczy 30 dni.

Nasz sławny slawista Brückner nazwę wiązał z jesiennymi opadającymi liśćmi.

• Grudzień

„Jak się grudzień zaczyna, taka będzie cała zima.”

Angielski: December

Norweski: Desember

Niemiecki: Dezember

Hiszpański: Dicembre

Decem to łacińskie słowo oznaczające cyfrę 10, a grudzień to ostatni lub dziesiąty miesiąc starego kalendarza rzymskiego. Pierwotnie miał 30 dni, a później został zredukowany do 29, zanim otrzymał 31 dni, kiedy kalendarz został zreformowany.

Brückner pochodzenie grudnia wywodził od słowa gruda. Inne dawne nazwy to prosień.

Temat „miesiące – nazwy” jest fascynujący. To podróż w przeszłość, po której zupełnie inaczej już patrzymy na kalendarz wiszący na ścianie czy stojący na biurku. Ich pochodzenie, etymologia poszczególnych nazw miesięcy to coś więcej niż ciekawostki, to kawałek historii obecny do dziś dnia.