O geniuszu tłumacza, czyli o przekładzie dzieł literackich

Tłumaczenia literackie to jedne z najbardziej osobliwych rodzajów przekładu. Tutaj nie wystarczy posiadanie bogatego słownictwa. Na pierwszy plan wysuwa się wyobraźnia, wrażliwość na słowo, znajomość literatury i jej kontekstów. Wśród terminologii tłumaczeń literackich funkcjonują pojęcia, których znajomość ma fundamentalne znaczenie dla odbiorcy tekstu, jak i dla tłumacza.

Spójrzmy na problem z nieco innego punktu widzenia, z punktu widzenia tłumacza-artysty, czyli osoby, której celem nie jest wyłącznie przekład sam w sobie, ale artystyczna przeróbka, która może mieć różne cele i źródła. Przykładem niech będą zabiegi stosowane na szeroką skalę przez Jana Kochanowskiego i szereg polskich poetów okresu renesansu. Podczas królowania łaciny, sam przekład poetycki nie był tak doceniany, jak przekład wzbogacony elementami odautorskimi. Tłumacz-artysta może w trojaki sposób odnieść się do tekstu oryginalnego: przez adaptację, emulację lub imitację. Potrzebujesz przetłumaczyć dzieła literackie? Skorzystaj z usług profesjonalnego biura tłumaczeń!

Czytaj również:

• Jak dostać się na praktyki studenckie do biura tłumaczeń?
• Jaka jest stawka godzinowa w biurach tłumaczeń?
• Czy studia filologiczne są konieczne do zatrudnienia w biurze tłumaczeń?
• Tłumaczenie farmaceutyczne
• Co warto wiedzieć o Google Tłumaczu?

Adaptacja – polega na dostosowaniu języka docelowego tekstu do obecnie panujących warunków, tym samym zmienia się najczęściej słowa z tekstu oryginalnego.

Emulacja – zabieg na szeroką skalę wykorzystywany w renesansie. Osoba tłumacząca tekst chce współzawodniczyć z autorem oryginału. Przykładem mogą być „Pieśni” Jana Kochanowskiego, które są tłumaczeniem „Pieśni” horacjańskich. Wnikliwa analiza filologiczna pozwala dojść do ciekawego wniosku: Kochanowski używa zabiegu emulacji, by jego tekst był lepszy od oryginału. Czy jest lepszy? Ocena jest kwestią indywidualną.

Imitacja – stworzenie utworu naśladującego język oryginału lub nawiązującego do treści dzieła. Imitacja, rozumiana jako parafraza, to celowa przeróbka, która wykorzystuje pewne wydarzenia z oryginalnego tekstu, jego postaci, czynniki inwencyjne, itp.

Powyższe zabiegi stosowane są dzisiaj głównie przez wytrawnych tłumaczy, którzy są także literatami i nie przekładają tekstów jedynie na potrzeby komercyjne. Bycie tłumaczem-literatem to elitarne zajęcie, którego wykonywanie wymaga przede wszystkim ogromniej wiedzy i jeszcze większego geniuszu. Tu trzeba posiadać dużą wyobraźnię artystyczną i rozbudowany warsztat. Znać się na zasadach tworzenia konkretnego rodzaju dzieła i w pełni zrozumieć twórczą myśl pisarza czy poety.