Menu
Tłumaczenie literackie to prawdziwa sztuka. Chodzi nie tylko o przełożenie słów na inny język, ale o uchwycenie ducha oryginalnego tekstu i przeniesienie go w sposób, który poruszy czytelnika tak, jak zamierzał autor. Tłumacz mierzy się tu z wieloma wyzwaniami – od zachowania fabularnego rytmu, przez oddanie stylu i tonu, po podejmowanie decyzji, które balansują między wiernością a swobodą interpretacyjną. Zastanawiałeś się kiedyś, czy wszystko da się przełożyć na inny język bez utraty sensu? Albo jak oddać żart, metaforę czy regionalizm, które w innym języku mogą brzmieć zupełnie obco? To wyzwania, które często wymagają nie tylko lingwistycznej biegłości, ale też ogromnej kreatywności.
Co do zasady przekład literacki jako termin w literaturoznawstwie stosowany jest w dwóch znaczeniach:
W zależności od przyjętej definicji obejmuje tylko gatunki przynależące do literatury pięknej lub wszystko to, co mieści się w pojęciu literatury pięknej, a także wiąże się z gatunkami pogranicznymi tj.: eseje, pamiętniki czy reportaże.
Tekst powstały w ramach procesu przekładu literackiego jest efektem 4 podstawowych reguł transformacyjnych. Mianowicie:
Ponadto stanowi twórczą rekonstrukcję treści oryginalnego dzieła i stylu autora. O ile tłumacz ma „wolną rękę” przy podejmowaniu wielu decyzji, o tyle nie ma prawa ingerować w świat przedstawiony utworu, ani też dokonywać jakichkolwiek zmian w jego ideologii.
Czytaj również:
Tłumaczenie literatury to zupełnie inny rodzaj przekładu niż inne tłumaczenia. Dzieje się tak, ponieważ główną zasadą przekładania jest tutaj dominacja poetyckiej funkcji komunikacyjnej. Oznacza to, że oprócz przekazywania informacji czytelnikowi przekład literacki ma również funkcję estetyczną. Obraz artystyczny stworzony w danym dziele literackim (czy to obraz postaci, czy natury) z pewnością będzie miał wpływ na czytelnika. Z tego powodu tłumacz literacki powinien brać pod uwagę określone cechy tekstu.
To poetyckie ukierunkowanie tekstu sprawia, że ten rodzaj tłumaczenia różni się od chociażby typowego tekstu czysto informacyjnego. Czytając opowieść, wiersz czy jakikolwiek inny rodzaj dzieła literackiego przetłumaczony z języka obcego, postrzegamy nie tylko sam tekst, ale i jego głębsze znaczenie, emocje.
Wykonanie głównego celu tłumaczenia jest dość trudnym zadaniem. To stworzenie konkretnego obrazu całości fabuły, co wiąże się z niemałymi trudnościami. Dosłowne tłumaczenie raczej nie odda głębi i znaczenia dzieła literackiego. Dobry tłumacz literacki powinien się tym zająć, ale oprócz tego odtworzyć niedosłowne tłumaczenie oryginalnego tekstu.
Co także istotne, takie tłumaczenie wymaga wielu umiejętności. Nie zapominaj, że tłumaczenie książki lub wiersza może być czytane przez tysiące czytelników i pozostawić po sobie stały ślad w historii literatury. Oznacza to, że tekst musi być przygotowany starannie i we właściwy sposób, a ponadto stworzyć taki sam obraz po przetłumaczeniu, jak oryginał, nawet jeśli w celu jego zbudowania posłużymy się innymi środkami wyrazu.
Jeśli masz dzieło literackie, które chciałbyś przetłumaczyć, ale zastanawiasz się, jak poradzić sobie z tak skomplikowanym zadaniem, zawsze możesz skorzystać z pomocy doświadczonych specjalistów. Nasi tłumacze to eksperci, którzy doskonale znają wszelkie niuanse językowe i doskonale potrafią oddać emocje, styl i zamysł autora dzieła oryginalnego w ponad 50 językach.
Wierność oryginałowi i to „coś” więcej.
Dobre tłumaczenie powinno wiernie uchwycić oryginalny tekst i dodać to „coś” więcej, co będzie dla przekładu charakterystyczne, ale i doda mu pewnego rodzaju świeżość.
Wielu specjalistów podkreśla, że sztuka przekładania wcale nie polega na tym, aby w imię wierności wziąć świetny tekst i zmienić go w coś śmiertelnie sztywnego i nudnego w innym języku.
Oryginał a rzeczy dodane przez tłumacza.
Kto pracował z tekstem literackim lub miał w rękach jakikolwiek przekład dzieła literackiego, ten na pewno wie, że w tłumaczeniu wszystko się zmienia. Każde słowo, czasem nawet jego część, każde wyrażenie, akapity czy treści na kolejnych stronach będą wyglądały inaczej niż w pierwotnym tekście. A to oznacza, że tłumacz będzie musiał coś dodać, aby przekład w jego mniemaniu brzmiał lepiej lub był zrozumiały dla odbiorcy docelowego. Przy tym wszystkim jednak cały czas będzie zwracał uwagę na to wszystko, co najważniejsze w oryginale.
Tłumaczenie to akt twórczy
Każde tłumaczenie jest aktem interpretacyjnym i twórczym. Tłumacze czytają oryginalny utwór i próbują ustalić, co zrobić, co jest ważne. Nieustannie dokonują wyborów dotyczących tego, które elementy tekstu mają zostać zachowane i są na pierwszym planie, a które poświęcić.
Na pewno słyszałeś o takim pojęciu jak „straty” w tłumaczeniu i zastanawiasz się, co oznacza? To proces, który wymaga od tłumacza dokonania podczas przekładu wyboru, pomiędzy kilkoma podobnymi znaczeniami wybranego słowa. W pewnym sensie jest to strata, ponieważ nie da się wszystkiego zmieścić w jednym słowie tłumaczenia, ale z drugiej strony, odpowiednio dobrane przynosi zysk – jedno wyraziste słowo może oddać jak najwięcej z oryginału.
Trudności językowe, czyli o tym, co najtrudniej przełożyć
Tak naprawdę nie da się przełożyć jednego języka na inny w systemie 1:1. Zwyczajnie, jest to niewykonalne. W żadnym z języków nie ma ani jednego słowa, które można idealnie odwzorować na słowo w innym. Jest to zawsze interpretacyjne, przybliżone, twórcze. Wszystko, co samo w sobie jest jakością możliwości językowych tłumacza.
Tak samo jak dzieło oryginalne, tak samo przekład będzie zakotwiczony w konkretnym języku. Oczywiście istnieją powiązania między językami, które są bardziej do siebie w jakiś sposób podobne, ale tego typu podobieństwa zdarzają się rzadko.
Dobry kierunek przekładu może pomóc wyznaczyć sam autor. Wskazówki od niego są bezcenne dla tłumacza.
Przede wszystkim może wyjaśnić, o co w tekście naprawdę chodzi, jak widzi ten wewnętrzny świat, który stworzył. Wszystko to ułatwia podjęcie tych słusznych decyzji przez osobę pracującą z konkretnym materiałem literackim.
Tak naprawdę tłumaczenie sprowadza się do bardzo uważnej lektury i ostrożnego, ale i zarazem niezwykle precyzyjnego posługiwania się słowem w tworzeniu przekładu.
Koncentrowanie się na szczegółach uświadamia to lepiej niż cokolwiek innego. Tłumacz bardziej niż jakikolwiek inny czytelnik danego dzieła musi zdawać sobie sprawę, dlaczego jego autor użył tego konkretnego słowa, dlaczego akurat w taki, a nie inny sposób skonstruował postać czy czemu służyła bardzo charakterystyczna forma tekstu. Będąc wnikliwym czytelnikiem, wrażliwym na każdy detal jest w stanie wychwycić wszystkie dźwięki, smaki i zapachy, z których składa się właśnie to konkretne dzieło literackie.
Tłumaczenie poezji jest jeszcze większym wyzwaniem. Tutaj pracuje się nie tylko ze znaczeniem słów, ale i pięknem ekspresji czy grą skojarzeń.
Jedynymi z najbardziej znanych słów o nieprzekładalności poezji, które przeszły do świadomości masowego odbiorcy, są te wypowiedziane przez Roberta Lee Frosta – uznawanego za największego amerykańskiego poetę XX wieku i czterokrotnego laureata nagrody Pulitzera: „Poezją jest to, co ginie w przekładzie. Także to, co ginie w interpretacji”.
Amparo Hurtado Albir pochodząca z Hiszpanii jest profesorem, tłumaczem i badaczem. Studiowała nowoczesną filologię na Uniwersytecie w Walencji. Obecnie wykłada w Barcelonie i jedną z postaci, które wniosły znaczący wkład w teorię tłumaczeń i formowania profesjonalistów językoznawstwa akademickiego.
Tłumaczenie literatury to coś więcej niż zamiana jednych słów na inne. To umiejętność oddania sensu, stylu i emocji, które autor zawarł w oryginale, przy jednoczesnym dostosowaniu tekstu do kultury i języka odbiorcy. Aby to osiągnąć, tłumacze stosują różne techniki, które pomagają w przekładzie trudnych treści. Oto kilka z nich:
Adaptacja
Kiedy element kulturowy z oryginalnego tekstu nie pasuje do języka docelowego, tłumacz zastępuje go czymś bliższym kulturze odbiorcy. To świetna metoda przy tłumaczeniu humoru, idiomów czy odniesień, które mogłyby być niezrozumiałe w innym języku. W adaptacji najważniejsze jest przekazanie znaczenia, a nie literalne tłumaczenie słów.
Wzmocnienie lingwistyczne
W tym przypadku dodaje się nowe elementy lingwistyczne do tekstu docelowego. Jest przeciwieństwem językowej techniki kompresji. Czasem, aby coś wyjaśnić, tłumacz dodaje kilka słów, które w oryginale nie występowały. Chociażby wtedy, gdy w języku docelowym brakuje odpowiednika dla danego wyrazu, używa się parafrazy, by zachować sens. To technika szczególnie przydatna w tekstach bogatych w unikalne wyrażenia.
Rekompensata
Polega na tym, że część informacji lub środek stylistyczny jest przenoszony do innej lokalizacji w tekście, ponieważ nie ma tego samego efektu, jeśli jest zatrzymany w tym samym miejscu, co w oryginalnym tekście. Ten proces ma na celu zrekompensowanie strat, jakie poniesie tekst w trakcie procesu tłumaczenia. Technika ta jest szczególnie przydatna, jeśli chodzi o grę słowną.
Usuwanie
Nie wszystko z oryginału musi znaleźć się w tłumaczeniu. Czasem tłumacz pomija elementy, które nie są kluczowe dla przekazu, by tekst był bardziej zwięzły i spójny. Aby to zrobić niektóre przedmioty, które nie są uważane za istotne, muszą zostać usunięte, ponieważ poprawi to stylistyczną jakość przetłumaczonego dzieła. Jest to szczególnie przydatne w literaturze, gdzie zbyt dosłowne tłumaczenie mogłoby obciążyć tekst i odebrać mu lekkość.
Pożyczanie
Bywa, że tłumacz zostawia w tekście docelowym słowo lub wyrażenie z oryginału, np. nazwę własną, termin techniczny lub wyraz, który nie ma odpowiednika w języku docelowym. Ta technika sprawdza się także wtedy, gdy zapożyczenie oddaje charakter tekstu lepiej niż jakakolwiek parafraza.
Tłumaczenie literatury to zadanie dla doświadczonego tłumacza. Oddanie emocji, kontekstu i niuansów wymaga wiedzy, wyczucia językowego i kreatywności. Jeśli przekład literacki jest ponad Twoje siły, skorzystaj z pomocy naszych tłumaczy. To eksperci w swojej dziedzinie, którzy przekładają nie tylko słowa, ale i emocje oraz kontekst – w ponad 50 językach. Sprawdź ofertę.
Tłumaczenie może być dużym wyzwaniem, ale tłumaczenie metafor jest jeszcze trudniejsze. Trzeba tu stosować zmienne metody,
PrzekładoznawstwoTłumaczenia medyczne wydają się proste tak długo, jak długo nie zaczniesz się nimi zajmować. Jeśli
Na jednym z blogów dotyczących pisania prac naukowych spotkałem się z wpisem, w którym
Jesteśmy do Twojej dyspozycji
od poniedziałku do piątku od 7:00 do 19:00
Copyright © 2008-2025 SUPERTŁUMACZ®
Zastanawiasz się czy tłumaczymy teksty z Twojej branży lub na niszowy język? Skontaktuj się z nami! Pracujemy od poniedziałku do piątku od 07:00 do 19:00.
