Najtrudniejsze języki do tłumaczenia

7 października 2020

Tłumaczenie to nie bułka z masłem. W przypadku niezwykle trudnych języków sprawa robi się jeszcze bardziej skomplikowana. Problemy językowe, kontekst, różnice kulturowe, które wpływają na nasze rozumienie komunikatów mówionych i pisanych. To mieszanka tak wielu rzeczy, że osoba bez odpowiedniego doświadczenia i wiedzy nie jest w stanie nad tym nawet wszystkim zapanować, nie mówiąc w ogóle o uczynieniu przekładu dobrym i oddającym sedno tego, co autor miał na myśli. Choć na świecie jest wiele trudnych języków, niezależnie od długości i szerokości geograficznej kilka z nich uznawanych jest za te najtrudniejsze z najtrudniejszych. Oto kilka z nich!

Zaczniemy nieco przewrotnie

Nie ma co się oszukiwać, tłumaczenie jakiegoś języka obcego i jego trudność w dużej mierze zależy od tego, jak bardzo różni się on od języka ojczystego i tych, które w największym stopniu opanowaliśmy w najwcześniejszym okresie naszego życia.

Obiektywnie patrząc na ten temat, nie można powiedzieć, że ogólnie jeden język jest trudniejszy do przyswojenia od innego. Wszystko jednak wiąże się z tym, że niektóre języki będą się różnić bardziej od naszego języka ojczystego. Właśnie różnice na poziomie składni, kolejności słów, systemu pisania, słownictwa i wszelkich rozbieżności kulturalnych decydują, które z nich są łatwiejsze, a które trudniejsze czy wręcz najtrudniejsze.

Tak naprawdę cała kwestia owej „trudności” sprowadza się do tego, ile czasu trzeba poświęcić na jego zgłębienie. Rzecz w tym, że niektóre słownictwo czy gramatyka są po prostu mniej znane, czyli naturalną koleją rzeczy będą nas kosztowały więcej czasu, dyscypliny i motywacji do nauki.

Czytaj również:

Najtrudniejsze

Foreign Service Institute (FSI) utworzył listę, która pokazuje przybliżony czas potrzebny na naukę określonego języka dla użytkownika języka angielskiego. Jego twórcy podkreślają jednak, że niektórzy studenci lub eksperci językowi mogą nie zgodzić się z tym rankingiem.

Choć lista bierze pod uwagę trudność dla mówców angielskiego, a nie polskiego, zobaczmy, jak pod względem „trudności” szereguje się języki.

Kategoria I (23-24 tygodnie nauki): np. duński, francuski, włoski, norweski, hiszpański.
Kategoria II (30 tygodni nauki): np. niemiecki.
Kategoria III (36 tygodni nauki): np. malezyjski, indonezyjski, suahili.
Kategoria IV (44 tygodnie nauki): np. albański, bengali, bułgarski, grecki, hebrajski, paszto, polski, turecki.
Kategoria V (88 tygodni nauki): np. arabski, chiński (mandaryński, kantoński), japoński, koreański.

FSI – amerykańska agencja rządowa istniejąca od 13 marca 1947 roku. Zapewnia ponad 800 kursów. Jej programy obejmują szkolenia dla pracowników służby zagranicznej USA i służby cywilnej, a także pracowników służby zagranicznej, którzy pracują w amerykańskich placówkach na całym świecie.

Chiński

Język chiński (chiń. upr.: 汉语; chiń. trad.: 漢語; pinyin: Hànyǔ lub chiń.: 中文; pinyin: Zhōngwén)

Obszar: Chiny (w tym Hongkong, Makau, Tajwan), Korea Północna, Korea Południowa, Wietnam, Singapur, Filipiny, Kambodża, Malezja i inne kraje

Powszechnie uznawany za jeden z najtrudniejszych języków do przetłumaczenia, co stanowi znaczące wyzwanie nawet dla native speakerów i wymaga dużego doświadczenia, aby zapewnić wysokiej jakości przekład.

Jedną z trudności jest już sam fakt, że ma on kilka różnych dialektów. Choć większość językoznawców rozpoznaje ich siedem, istnieją również liczne lokalne różnice. Zazwyczaj są one do siebie podobne, ale wymagają specjalistycznej wiedzy, aby dać dokładne, niezawodne tłumaczenie materiału. Nie wszyscy chińscy tłumacze są w stanie im wszystkim „sprostać”. Standardowy język chiński jest powszechnie uważany za wariant języka mandaryńskiego i jest najczęstszym dialektem stosowanym w Chinach kontynentalnych. W dalszej kolejności znajduje się kantoński. Ktoś może jednak w tym miejscu zapytać: ale jak to? Przecież w Chinach istnieją tylko dwie podstawowe formy pisemne języka chińskiego powszechnie stosowane. To, co mają do tego dialekty? To prawda, ale właśnie te różne dialekty często wpływają na wybór słów i ich znaczenie, stąd dobre tłumaczenie musi chwytać wszystkie takie detale.

Inna kwestia niezwykle trudna do „przełożenia”, to już sam fakt, że pisemny chiński używa znaków, a nie liter. Wykorzystuje się tutaj znaki, tzw. hanzi. Każdy z nich reprezentuje słowo lub koncepcję i zazwyczaj służy wielu celom. To z kolei przekłada się na to, że dokładne tłumaczenie zależy od kontekstu i konotacji, a także jest odzwierciedlenia dosłownego znaczenia pisanych znaków.

Mało tego! Są dwa powszechnie stosowane systemy pisemne. Tradycyjny system sięga dwóch tysiącleci do czasów dynastii Han, podczas gdy chiński uproszczony został wprowadzony w 1954 roku. Dokładne tłumaczenia zależą od rozległej znajomości zarówno kontekstu dokumentu, jak i konotacji słów wyborów obecnych w tłumaczonym materiale.

Pozostaje jeszcze inna struktura zdań i samo słownictwo – przypomnijmy, że pismo chińskie to ok. 50 000 znaków! Bez ich znajomości i wiedzy o całym kontekście z nimi związanym język ten nie pozwoli „odkryć” swoich znaczeń, subtelności i tajemnic.

Japoński

Język japoński (jap. 日本語 nihongo, nippongo)

Obszar: Japonia, Wyspy Marshalla, Palau, Tajwan i inne

Trzeba znać tysiące japońskich znaków. Do tego gramatyka i struktura zdania różnią się znacznie od tego, co znamy. Kiedy wszystko to zsumujemy, stajemy przed jednym z najtrudniejszych do przekładania języków na świecie.

Trzeba zaznaczyć, że japoński opiera się na kontekście. Wiąże się z to z tym, że wymaga umiejętności zrozumienia tego, co jest rzeczywiście powiedziane przez kontekst, a także umiejętności, wiedzy i doskonałego wyczucia, aby włączyć ten kontekst do tłumaczenia. Dotyczy to w szczególności japońskiego technicznego, biznesowego i wewnętrznej dokumentacji. A o przekładaniu literatury możemy powiedzieć, że jest to wręcz „wyższa szkoła latania” dla najbardziej wtajemniczonych.

Wśród najczęstszych kłopotów, z którymi musi zmierzyć się osoba przekładająca materiał z japońskiego np. na polski jest np. nadmiernie skrócona i uproszczona treść w języku japońskim – określony wzór zdania może i jest często używany w różnych obszarach dokumentu, który za każdym razem muszą być tłumaczone inaczej. Innym problemem jest redundancja i niepotrzebne struktury gramatyczne. Jeszcze inna sprawa to nadużywane słów, co przekłada się na to, że rzeczywiste znaczenie, zakres i sytuacje, w których te słowa są używane, są rozległe i muszą być przetłumaczone jako odpowiednie w konkretnym kontekście. Trudnością jest także spójność, a tak naprawdę niespójność słów.

Arabski

Arabski, arabskie العَرَبِيَّة‎,wym. al-ʻarabiyyah (alʕaraˈbijːah)

Obszar: kraje Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej

Drugim niezwykle trudnym językiem do przekładania, w naszym odczuciu najprawdziwszym wyzwaniem, jest arabski.

Jako język semicki ma ogromne różnice w stosunku do języków używanych w świecie zachodnim, co oznacza, że do przetłumaczenia między nimi a językiem arabskim potrzeba wysoko wykwalifikowanego tłumacza.

Problematyczny wydaje się przede wszystkim ogrom słów. A to stąd, że w tym języku każde słowo ma cały szereg synonimów. Trudnością samą w sobie jest już fakt, że zapisuje się go od prawej do lewej strony, co przekłada się na większą złożoność tłumaczenia. Trudności nastręcza również odmiana arabskiego dialektu oparta na lokalizacji. O czym tutaj dokładnie mówimy? Mianowicie, o tym, że używany jest on w wielu krajach, a każdy kraj podąża za innym wariantem dialektu – każdy z krajów, które go wypowiadają z biegiem czasu opracował własny, całkowicie odrębny język, wywodzący się z klasycznych arabskich korzeni. Oznacza to, że nawet jeśli dwie osoby mówią po arabsku, jeśli pochodzą z dwóch różnych narodów, mogą potencjalnie mieć wielką trudność w zrozumieniu siebie nawzajem.

Kolejną kwestią, jest to, do kogo będzie skierowany tekst, nad którego przekładem trudzi się tłumacz. Zawsze musi mieć pewność w tej kwestii, ponieważ mówiony i formalny arabski to dwie całkowicie różne rzeczy. Teksty, które posłużą do wykorzystania w książce, gazecie lub bardziej formalnym artykule przeznaczonym do Internetu, jest szansa, że można go przetłumaczyć na Standard Modern Arabic. Dlaczego? Standardowo wszystkie kraje arabskie używają go np. w gazetach czy religijnych programach telewizyjnych. Z kolei języki mówione wykorzystuje się do reklam i ankiet lub innych form komunikacji.

Trudnością są więc dialekty, forma mówiona lub formalna, ale także sama struktura zdań, niezwykle inna od tego, co znamy. Cała sztuka polega tutaj na „uchwyceniu” naturalnego kolorytu.

Koreański

Język koreański Chosŏnŏ” (조선어) lub Chosŏnmal” (조선말)

Obszar: Korea Północna, Korea Południowa, Chiny, Rosja, Japonia

Koreański jest językiem izolowanym i bardzo różni się od jakiegokolwiek innego języka świata. Najtrudniejszą częścią tłumaczenia tekstu lub mowy z języka koreańskiego na inny jest wymowa. Reguły gramatyczne są również zupełnie inne, co sprawia kłopoty tłumaczom.

Przez ostatnie sto lat pisanie koreańskiego używa głównie języka Hangul, alfabetu składającego się z 24 liter. Hangul jest prawdopodobnie najłatwiejszym systemem pisania dla wielu osób, ale nie można zapominać o systemie zapisu o nazwie Hancha. To koreański odpowiednik japońskiej kanji. Nie jest oparta na alfabecie, ale na pożyczonych chińskich znakach. Właśnie hancha była główną formą pisanego koreańskiego do XX wieku i nadal jest używana w niektórych sytuacjach dzisiaj, chociażby po to, aby ujednoznacznić słowa, które mają taką samą pisownię hangul.

Dużego doświadczenia i wiedzy od tłumacza wymaga koreańska gramatyka, która jest podobna do japońskiej, z tym, że językoznawcy określają ją jako trochę bardziej skomplikowaną. Nie da się nie zauważyć chociażby tego, że koreański ma więcej cząstek. Używa także więcej dźwięków niż japoński, a wiele z nich brzmi zupełnie inaczej od tego, do czego przyzwyczajone jest nasze polskie uchu.

Dochodzi do tego kultura. Bez znajomości jej niuansów, tajemnic oraz złożoności etykiety społecznej wymagającej innego sposobu myślenia, nie da się przekładać.