Najlepsze rady, jak wykorzystać styl potoczny w pracy tłumacza. Przykłady, które pomogą Ci w pracy nad tekstem

3 stycznia 2013

Co to jest styl potoczny i jak wykorzystać go w tłumaczeniach? Wśród tłumaczy funkcjonuje teza, że znacznie lepiej tłumaczy się teksty pisane stylem naukowym, popularnonaukowym albo publicystycznym niż te wykorzystujące język potoczny. Czy rzeczywiście tak jest, zależy prawdopodobnie od osobistych predyspozycji – faktem jednak jest, że ten drugi typ przekładu napotyka na wiele problemów, jakie praktycznie nie występują w pismach sformalizowanych. Kwestię tę porusza Jerzy Bartmiński w swojej publikacji „Styl potoczny”.

Cechy stylu potocznego: sprawdź, czym się charakteryzuje

Zacznijmy od tego co to jest styl potoczny? Wiecie?

Styl potoczny jest jednym z wariantów języka narodowego – powszechnym, uniwersalnym, „zwyczajnym”. Jest po prostu sposobem wyrażania się, wynoszonym najpierw z domu rodzinnego, a później przyswajanym sobie w środowiskach rówieśniczych. Jego popularność determinują prostota, konkretność i pewna bliskość.

Mając świadomość, co to jest styl potoczny, łatwiej nam zrozumieć, że umożliwia nam zrozumienie wyspecjalizowanych tekstów naukowych, a co więcej – pozwala na kontrolowanie pewnych nadużywanych wyrazów.

Styl potoczny a tłumaczenia? Tłumacze podkreślają, że jest on pierwotny. „Mów po ludzku”, „powiedz swoimi słowami” – te popularne, odnoszące się do niego zwroty wskazują, że to on właśnie jest naszym naturalnym sposobem formułowania wypowiedzi, a zarazem to świetny przykład stylu potocznego.

Czytaj również:

Styl potoczny przykłady: publikacje naukowe

Tłumacze, ale i każdy z nas, na pewno wielokrotnie miał w dłoniach tekst w stylu potocznym. Trudno jednak oczekiwać, że przeciętna osoba rozłoży na części pierwsze treść, którą ma przed oczami i wyróżni cechy stylu potocznego… Większość z nas wie o co chodzi, ale niekoniecznie potrafi ubrać to w naukowe słowa…

Bartmiński definiuje styl potoczny jako pewien zbiór czy też inwentarz środków, zawierający także wartości światopoglądowe takie, jak: racjonalność, obraz świata, intencje. Ten potoczny zajmuje zawsze pozycję centralną w stosunku do innych, dlatego osoba ucząca się języka, na początku poznaje właśnie jego typowe, codzienne zwroty i wyrażenia.

Jednak dominująca pozycja stylu potocznego nie jest związana tylko z faktem, że jest przyswajany jako pierwszy. Przede wszystkim stanowi on zbiór form, sensów, a także pewne utrwalenie struktur myślenia i percepcji świata. Czyli po części mamy nasze cechy stylu potocznego!

W publikacjach naukowych tekst w stylu potocznym jest krytykowany a wręcz zwalczany. Głównym argumentem jest jego wysoka podatność na zmiany i plastyczność. Bartmiński zaprzecza temu poglądowi, przedstawiając problem z zupełnie innego punktu widzenia: styl potoczny jest bogaty, a przede wszystkim pełni w stosunku do języka narodowego dwie ważne funkcje:

  • odnowicielską,
  • weryfikacyjną.

Obie pozwalają chronić rodzimy język przed deformacjami. Według tego polskiego językoznawcy, bardziej podatne na zmiany są raczej style artystyczne, religijne, czy właśnie naukowe.

Co się dzieje, jeżeli skonfrontujemy jakiś przykład stylu potocznego z filozoficznym? Który język ma mniej środków na opisanie danego zjawiska? Oczywiście, ten drugi. Wykazuje on swoją ułomność i wtórność wobec naturalnego sposobu wypowiadania myśli, poglądów, opinii, przekazywania informacji.

Przykład stylu potocznego, który pokaże Ci, że jest on  bardziej wartościowy, niż może się wydawać

Nie ograniczajmy języka potocznego wyłącznie do ustnej odmiany ani też nie utożsamiajmy go ze zjawiskiem negatywnym. Oczywiście, ze względu na prymat mowy nad pismem, jest on lepiej rozwinięty w wersji ustnej, co nie znaczy, że nie znajdziemy go również w druku.

Styl potoczny, przykłady wyróżnione przez Bartmińskiego obejmują kilka rodzajów. Jednym z nich jest język kolokwialny. Posługujemy się nim przede wszystkim w koleżeńskich rozmowach. Np.– „podsłuchana” konwersacja telefoniczna:

„A daj spokój, żeby toto chociaż podeszło do mnie na tej imprezie, ale w ogóle mu się nie chciało. I co z tego, że było fajnie, jak nic nam nie poszło, widzisz? Kurcze sama jestem sobie winna, no widzisz jak to jest?”

Styl potoczny, przykłady zupełnie innego typu języka potocznego prezentują teksty reportażowe. Prześledźmy stylistykę listów, pamiętników, e- maili – różnią się znacząco od tego, co na ten sam temat powiedzielibyśmy w rozmowie bezpośredniej.

Według większości językoznawców styl pospolity jest uniwersalny, naturalny, nie zaś, jak przyjęło się uważać, błędny. Styl potoczny stanowi trzon mowy narodowej, używany jest przez „lud”, „zbiorowość”. Jest też najbardziej podatny na wpływy innych języków i ich kalki. Z drugiej jednak strony, podświadomie wprowadza w nasze zwyczaje językowe pewne konstrukcje słów i myśli, które nigdy nie zostaną wyparte. Styl potoczny to tłumaczenia też i nie można o tym zapominać, ponieważ specjaliści zajmujący się przekładaniem obcują z różnymi treściami i ich zadaniem jest możliwie najbardziej wierne oddanie treści materiału oryginalnego.

Podobne artykuły

Co sprawia, że tłumaczenie literackie jest dobre? Przekładoznawstwo

Co sprawia, że tłumaczenie literackie jest dobre?

29 października 2020

Tłumaczenie dzieła literackiego to poważne wyzwanie. Tłumacz musi w taki sposób dostosować tekst do

Co to znaczy twardy orzech do zgryzienia w tłumaczeniu Dla biur tłumaczeń

Ciężki orzech do zgryzienia po angielsku, czyli jak radzić sobie z metaforami w języku obcym

26 lutego 2019

Tłumaczenie jest ryzykownym biznesem, ale tłumaczenie metafor jest jeszcze bardziej „niebezpieczne”. Trzeba tu stosować

Tłumaczenie farmaceutyczne Przekładoznawstwo

Tłumaczenie farmaceutyczne

6 maja 2017

Tłumaczenia medyczne wydają się proste tak długo, jak długo nie zaczniemy się nimi zajmować.