Menu
Zastanawiasz się czym jest prawo autorskie i czy tłumaczenie to także „utwór” autorski? Czy tłumacz może sobie przypisać autorstwo swojemu przekładowi? Kwestia ta od dawna wywołuje mnóstwo kontrowersji zarówno w środowisku tłumaczy jak i prawników. A jak jest naprawdę, czy przekład spełnia warunki utworu, a jeśli tak, czy jest chroniony prawnie? Sprawdzamy.
Żeby Cię nie zanudzać opasłą historią zawodu tłumacza i jak powstał, mamy dla Ciebie kilka informacji w pigułce.
Wbrew pozorom, zawód tłumacza to nie efekt globalizacji. To wcale nie tak, że zaczęliśmy się uczyć nagle języków obcych aby móc wyjechać do innego kraju czy to na wakacje czy do pracy.
Uwierzysz, że o powstaniu zawodu tłumacza można mówić w odniesieniu do czasów prehistorycznych?
Pierwszymi tłumaczami byli nomadowie, którzy jako wędrowni kupcy musieli pośredniczyć w transakcjach między różnymi plemionami, z którymi handlowali. Oczywiście mówimy tutaj tylko o przekładzie ustnym, ponieważ pismo pojawiło się dopiero w Babilonie ok. 2000 lat p.n.e.
Kiedy pojawiło się pismo, upowszechnił się pierwszy sposób tłumaczenia tekstów. Pierwsze przekłady były bardzo dosłowne, co miało duży związek z tym, iż zwykle tłumaczono teksty religijne. Przywódcom duchownym zależało zatem, na jak najwierniejszym przekładzie takiego tekstu i zachowaniu znaczenia utworu pierwotnego. Powodowało to, że opracowania owe były zazwyczaj pozbawione sensu, składu i gramatyki.
Teksty te często były niezrozumiałe dla odbiorcy. Zaczęto przykładać większą rolę do finalnego tekstu, tak aby był on lepiej zrozumiały. Przestano tłumaczyć słowo w słowo a bardziej skupiono się na przekazaniu sensu oryginału.
Duży rozwój w tłumaczeniach miał rozkwit w czasach Cesarstwa Rzymskiego, kiedy to zaczęto przekładać największe dzieła na jeden wspólny język – łacinę. W ten oto sposób przetłumaczono między innymi Iliadę, Odyseję czy Pismo Święte. Korzystanie z tłumaczeń łacińskich pozwoliło na tłumaczenia tekstów na wiele innych języków.
W wieku XX, obserwujemy przełom w historii tłumaczenia. Zaczęto bowiem odchodzić od łaciny na rzecz języków narodowych, które zaczęto stosować jako środek do wyrażania uczuć oraz idei.
Powstają pierwsze instytucje zrzeszające tłumaczy; we Francji Międzynarodowa Federacja Tłumaczy (Fédération Internationale des Traducteurs) z siedzibą w Paryżu, Międzynarodowe Stowarzyszenie Tłumaczy Konferencyjnych AIIC (Association Internationale des Interprètes de Conférence) w Genewie oraz również w Polsce Stowarzyszenie Tłumaczy Polskich powstałe 29 stycznia 1981 roku oraz Polskie Towarzystwo Tłumaczy Ekonomicznych, Prawniczych i Sądowych „TEPIS” założone 26 maja 1990 roku.
Z powyższego krótkiego zarysu historycznego możemy wywnioskować zatem, jak ważną rolę pełni tłumacz w społeczeństwie. Nie tylko jest on „łącznikiem” między kulturami, ale także poniekąd twórcą rozwoju cywilizacyjnego.
Tłumacz nie jest zwykłym rzemieślnikiem; jest twórcą czyli kimś kto tworzy samodzielnie od początku coś co jest niepowtarzalne, jedyne i oryginalne.
Czytaj również:
Tłumaczenie według encyklopedii PWN to: „wyjaśnienie, interpretacja czegoś”. Przekład tekstu z języka obcego na język rodzimy powinien być dla jego odbiorcy zrozumiały, przejrzysty oraz zgodny z tekstem źródłowym. Jeśli potrzebujesz właśnie takich zrozumiałych i zgodnych z tekstem źródłowym tłumaczeń, skorzystaj z naszych usług. W naszym biurze tłumaczeń dbamy o to, aby każdy przekład był wierny oryginałowi oraz przystępny i klarowny dla odbiorcy. Nasi eksperci to wykwalifikowani specjaliści z wieloletnim doświadczeniem, którzy zapewniają najwyższą jakość tłumaczeń. Każdy tekst traktujemy indywidualnie, dostosowując go do potrzeb i oczekiwań klienta.
Prawa autorskie to prawa przysługujące twórcy danego utworu. Według słownika języka polskiego PWN: „prawa autorskie to „przepisy prawne określające uprawnienia przysługujące autorowi dzieła artystycznego, literackiego lub naukowego”.
Mogą nimi być prawo do decydowania o sposobie korzystania z utworu, rozporządzania nim ale także prawo czerpania z niego korzyści. Prawo autorskie chroni twórczość danego autora przed bezprawnym wykorzystaniem czy przywłaszczeniem.
Prawa autorskie można podzielić na dwie kategorie i są to:
Są to między innymi:
prawa pokrewne – do nich zaliczamy prawa do:
Utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. to:
„Każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Utwór podlega ochronie, wynikającej z prawa autorskiego. W szczególności utworami objętymi ochroną prawno-autorską są:
1) filmy,
2) muzyka,
3) fotografie,
4) książki,
5) piosenki,
6) plakaty,
7) przedstawienia teatralne,
8) projekty architektoniczne”.
Prawo to każdy autor zyskuje automatycznie, niezależnie od kraju pochodzenia.
Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w art. 2. 1 powołanej ustawy, zgodnie z którym: „Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego”.
Tłumaczenie jest owocem pracy twórczej, jest to ingerencja w dzieło, które już istnieje. Ingerencja ta obejmuje rozszerzenie treści oraz formy.
Według profesora Jana Błeszyńskiego, prawnika oraz specjalisty od prawa autorskiego, „tłumaczenie jest wynikiem procesu angażującego talent i wyobraźnię tłumacza, a proces ten opiera się na osobistych poszukiwaniach tłumacza takich słów, które oddają znaczenie oryginału w najbardziej adekwatny sposób”.
Z zapisu jednoznacznie wynika, że tłumaczenie to jedna z postaci opracowań utworu. Jest więc traktowane jak każdy inny utwór, w którym można rozpoznawać utwór pierwotny powstały wcześniej niż opracowanie (tłumaczenie).
Zatem tłumaczenie, jak każde opracowanie, jest utworem, do którego prawa posiada twórca, czyli tłumacz. Jednak wykonywanie prawa do tłumaczenia powinno respektować prawa do twórcy utworu pierwotnego, czyli oryginalnego utworu.
Tłumaczenie podlega zatem ochronie na równi z utworem, który jest tłumaczony.
Wobec tego tłumaczowi przysługują prawa autorskie oraz autorskie prawa osobiste odnośnie do jego przekładu. Może on nimi rozporządzać do momentu, gdy nie przeniesie ich np. na rzecz zleceniodawcy czyli klienta.
Jak to często bywa przy interpretacji przepisów, występuje szereg zależności kiedy tłumacz może korzystać ze swojego przekładu.
Aby tłumacz mógł dokonać przekładu tekstu (opracowania) co do zasady zgoda autora nie jest potrzebna. Jednakże jeśli autor tłumaczenia chciałby wykorzystać, notabene, własny przekład w celach np. publikacji, to aby nie naruszyć praw autora pierwotnego konieczne jest uzyskanie jego zgody.
Czyli mówiąc wprost, aby tłumaczona powieść naszego ulubionego autora mogła zostać wydana, konieczna jest jego zgoda. Taka powieść to utwór zależny.
Zgoda nie będzie również wymagana jeśli autorskie prawa majątkowe do konkretnego utworu wygasły lub wtedy, gdy tłumaczona treść nie jest w ogóle objęta prawem autorskim.
Udzielenia takiej zgody niekoniecznie musi udzielić sam twórca oryginału ale także np. inny podmiot, który został upoważniony przez twórcę do jej udzielania tj. uczelnia lub wydawnictwo.
Istnieją także treści, które nie zostały uznane jako objęte ochroną autorską. Są to między innymi:
Biorąc pod uwagę tłumaczenia przysięgłe kwestia praw autorskim jest niejednoznaczna, co wynika z charakteru tego rodzaju tłumaczeń.
Po pierwsze nie jest to tłumaczenie twórcze tak jak np. literackie, po drugie zazwyczaj tłumaczone teksty to dokumenty a jak wymieniliśmy powyżej dokumenty urzędowe nie podlegają ochronie prawa autorskiego.
Jak zapewnia wspomniany wcześniej profesor Błeszyński, należy pamiętać, że każde tłumaczenie jest procesem twórczym, bez zależności od jego przeznaczenia. Nadanie tłumaczeniu uwierzytelnionemu potwierdzenia zgodności z tłumaczonym oryginałem, nie nadaje mu cech tego dokumentu.
Nie ważne zatem jest, jaka będzie tematyka oraz forma danego przekładu przysięgłego. Efektem tej twórczej, myślowej pracy jest przedstawienie tłumaczenia w takiej postaci aby poza tłumaczem zapoznała się z nim inna osoba, nie władająca językiem oryginalnego tekstu.
Praca tłumacza niestety niejednokrotnie nie jest doceniana w procesie tłumaczeń. Szkoda, gdyż można pokusić się o stwierdzenie, że jest równoległym pisarzem – autorem swojego dzieła. To właśnie od jego umiejętności, wiedzy oraz doświadczenia zależy czy przekład będzie oddawał sens i zamysł autora oryginału. Jeśli potrzebujesz tłumaczenia ważnych dokumentów, które wymagają wysokich kwalifikacji czy pomocy tłumacza przysięgłego, skorzystaj z naszych usług. Nasze usługi są gwarancją, że przetłumaczone teksty będą dokładne i naturalnie brzmiące w języku docelowym.
Dzięki temu masz pewność, że Twoje treści będą profesjonalnie przełożone, co zwiększy ich skuteczność i odbiór wśród docelowej publiczności. Jeśli zależy Ci na precyzyjnych i profesjonalnych tłumaczeniach, skontaktuj się z nami. Jesteśmy tu, aby pomóc Ci osiągnąć Twoje cele.
Republika Federalna Niemiec – jeden kraj, jeden język? Republika Federalna Niemiec, postrzegana często jako
Dla początkujących tłumaczyProfesjonalne curriculum vitae to pierwszy krok w kierunku zdobycia wymarzonej pracy i jeden z
Dla biur tłumaczeńKażde tłumaczenie powinno być nieskazitelne i dobre. Jak mówił Nikołaj Gogol „tłumaczenie powinno przypominać
Jesteśmy do Twojej dyspozycji
od poniedziałku do piątku od 7:00 do 19:00
Copyright © 2008-2024 SUPERTŁUMACZ®
Zastanawiasz się czy tłumaczymy teksty z Twojej branży lub na niszowy język? Skontaktuj się z nami! Pracujemy od poniedziałku do piątku od 07:00 do 19:00.
